O’zbekiston respuplikasi o’rta maxsus kasb- hunar

Ulgurji narx
SHartnoma narx
CHakana
narx
Limitlangan
narx
Dotatsiyali
narx


Demping narx
Nufuzli narx


Qat’iy
narx
O‘zgaruvchan
narx
Erkin narx

chizma. Bozor iqtisodiyoti sharoitida narx turlari
YUqorida keltirib o‘tilgan narx turlari ma’lum maqsadlarda
tovar ishlab chiqaruvchi korxonalar tomonidan qo‘llaniladi. Narx
turlari ichida eng diqqatni jalb qiladigani, shubhasiz, erkin narx

hisoblanadi.
Respublikamizda
mustaqillikning
dastlabki

yillaridan boshlab narxlarni erkinlashtirishga katta e’tibor

qaratildi.
Bu
to‘g‘rida
Prezidentimiz
I.A.Karimovning

«O‘zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo‘lida»
kitobida quyidagicha bayon qilingan:

«1991-1994
yillarda
respublikamizda
narxlarni

erkinlashtirishda jiddiy o‘zgartirishlar yuz berdi. Bu davr
mobaynida amaldagi hamma turdagi xom ashЄ va tayyor mahsulotning
oldindan belgilab qo‘yilgan narxlaridan erkin narxlarga o‘tildi,
hamma iste’mol mollarining narxlari ustidan to‘g‘ridan-to‘g‘ri
davlat nazorati butunlay bekor qilindi.
Hukumatning «Narxlarni erkinlashtirish chora-tadbirlari
to‘g‘risida»gi qaroriga muvofiq 1992 yil 10 yanvardan boshlab,
O‘zbekistonda keng doiradagi ishlab chiqarish texnikasi vositasi
bo‘lgan mahsulotlari, ayrim turdagi xalq iste’moli mollari,
bajarilgan ish va xizmatlarning asosan kelishilgan (erkin)
narxlari va tariflariga o‘tildi».
Tayyor mahsulot (ish, xizmat)ning sotish qiymatini belgilashda
«Tovar-moddiy zaxiralar» nomli 4-son BHMAdan foydalaniladi.
Ushbu andozada mahsulot (ish, xizmat)larni sotilishi tartibi
quyidagicha bayon qilingan:
Materiallar va mahsulot (ish, xizmat)larni ishlab chiqarishda
foydalanadigan boshqa xom ashЄ, agar ulardan tayyorlangan mahsulot
bozor (kundalik) narxida sotilsa, qiymatidan past narxda
arzonlashtirilmaydi. Biroq, agar omborda mavjud bo‘lgan narxdagi
materialdan tayyorlangan tayyor mahsulotning tannarxi sotishning
sof qiymatidan oshib ketsa, materiallar sotish sof qiymatigacha
arzonlash-tiriladi. Bunday vaziyatlarda materiallar qiymatini o‘l-
chashning mavjud shakllaridagi eng yaxshisi bo‘lishi mumkin.
Sotishning sof qiymati — ishlab chiqarishni tugallash va
mahsulotni sotish bilan bog‘liq bo‘lgan butlash xarajatlarini
chiqarib tashlagan holda TMZni sotishni hisob-kitob narxidir.
Demak, mazkur BHMSdagi baholashga muvofiq agar korxona ishlab
chiqargan mahsulotining tannarxi mahsulotni sotish rejasidan yoki
bozordagi joriy narxlaridan oshib ketsa, korxona o‘zining
mahsulotini sotish sof qiymatigacha arzonlashtirishi mumkin.
Lekin quyidagi hollarda tayyor mahsulot sotishning sof qiymatidan
arzon baholanishi mumkin: zaxiralarni sotish narxi arzonlashganda,
zaxiralarga zarar etganda, zaxiralar to‘la va qisman eskirganda.
Bahoning bu turlari ma’lum vaziyatlardagina qo‘llaniladi.
Bundan tashqari, tayyor mahsulotni baholashning xorijda

7

qo‘llaniladigan ko‘pgina turlari ham mavjud. Ana shu usullardan
bizning tizimimizga mos turlarini qo‘llash maqsadga muvofiqdir.