|
(O x A) / 100, bunda:
O – aksiz solig‘i summasini o‘z ichiga oladigan, QQSsiz
shartnomaviy (erkin) narx;
A – aksiz solig‘i stavkasi.
Aksiz markalari yopishtirilgan tovarlar bo‘yicha aksiz solig‘i
umumiy belgilangan tartibda hisoblab chiqiladi. Bunda aksiz
markalarining nominal qiymati aksiz solig‘ini to‘lash hisobiga
hisobga olinadi. Buxgalteriya hisobi haqidagi qonunlarga muvofiq
berilgan xom ashyo mahsulotni ishlab chiqaruvchi korxona tomonidan
balansdan tashqarida hisobga olinadi.
Xaridorlarga jo‘natilgan tayyor mahsulotlarga QQS va aksiz
solig‘i hisoblanganida quyidagicha provodka beriladi:
D-t 4010-«Xaridor va buyurtmachilardan olinadigan schyotlar» -
78000 so‘m
K-t 6410-«Byudjetga to‘lovlar bo‘yicha qarzlar» 78000 so‘m.
QQS summasi byudjetga o‘tkazib berilganida quyidagicha
provodka beriladi:
D-t 6410-«Byudjetga to‘lovlar bo‘yicha qarzlar» - 78000 so‘m
K-t 5110-«Hisob-kitob schyoti» - 78000 so‘m.
Amaldagi qonunchilikka binoan har bir korxona sotilgan
mahsulotining umumiy sotish hajmidan 0,7% miqdorida Pensiya
fondiga ajratma qilishi shart. Korxonalarning Pensiya fondiga
sotish hajmidan ajratma qilishdan ko‘zlangan asosiy maqsad ushbu
fondning mablag‘larini ko‘paytirish, bu orqali xalqimizga turli
ko‘rinishdagi ijtimoiy himoya chora-tadbirlarini ko‘rsatishdan
iboratdir.
Hozirgi kunda tayyor mahsulotni sotishda konsiganitsiya
muomalalari
ham
keng
qo‘llanilmoqda.
Bir
tomonning
(konsignantning) boshqa tomonga (konsignatorga) xorijiy mamlakat
omboridagi tovarni o‘z nomidan, biroq konsignant hisobiga sotish
to‘g‘risidagi topshirig‘i konsignatsiya deyiladi.
Konsignatorni - konsignatsiya savdosini tashkil qilish
topshirig‘ini bajarishni o‘z zimmasiga oluvchi, biroq tovarning
egasi hisoblanmagan shaxsni taqdirlash miqdori va tartibi
konsignatsiya shartnomasida sotiladigan tovar qiymatining muayyan
foizi ko‘rinishida yoki eng kam narx bilan sotish narxi o‘rtasidagi
farq ko‘rinishida beriladi. Korxonalar tomonidan konsignatsiya
shartlari asosida olinadigan tovarlar 004-«Komissiyaga olingan
tovarlar» balansdan tashqari schyotida hisobga olinishi kerak.
Konsignatsiya muomalalarini hisobga olish Adliya vazirligi
tomonidan 2004 yilning 21 yanvarida ro‘yxatga olingan Moliya
vazirligining «Konsignatsiya operatsiyalari buxgalteriya hisobining
xususiyatlari
to‘g‘risidagi»
tushuntirishi,
«Tovar-moddiy
zaxiralar» nomli 4-son BHMA hamda Moliya vazirligi, Davlat
Soliq Qo‘mitasi, Makroiqtisodiyot va statistika vazirligi,
Markaziy bank tomonidan 2001 yil 7 noyabrda qabul qilingan
«Buxgalteriya hisobi, statistika va boshqa hisobotda xorijiy
valyuta muomalalarini aks ettirish tartibi to‘g‘risidagi Nizom»
bilan tartibga solinadi.
Hozirgi kunda buxgalteriya hisobida tayyor mahsulot sotishning
yangi qirralari namoyon bo‘lmoqda. Bu, ayniqsa, tashqi iqtisodiy
faoliyat hamda barter muomalalarida o‘z ifodasini topmoqda. Aynan
bu muomalalar buxgalteriya hisobining hozirgi amaliyotida hisob
yuritishda bir qancha muammolari mavjudligi bilan ko‘zga
tashlanmoqda. Fikrimizcha, respublikamizda faoliyat ko‘rsatayotgan
korxonalarda barter muomalalarini keng qo‘llashga alohida e’tibor
qaratilishi lozim. Agarda barter muomalalari amaliyotga keng
tatbiq etilsa, birinchidan, mavjud inflyasiya sur’atini jilovlash
imkoniyati tuYOiladi, ikkinchidan, hisob ishlarida ortiqcha
rasmiyatchiliklar miqdori kamayib, uning samaradorligi yanada
oshishi uchun zamin yaratiladi.
Buxgalteriya hisobining milliy standartlari tayyor mahsulotni
hisobga olishning ikkala,ya’ni haqiqiy yoki hisob tannarxlari
bo‘yicha usullarni qo‘llashni tavsiya etadi. Tanlangan usul
sub’ektning hisob siyosatida aks ettirilishi lozim. Biroq bunda
takidlash joizki, tayyor mahsulot miqdor ko‘rsatkichlarida ham
hisobga olinadi.
Miqdoriy hisob sub’ektda qabul qilingan o‘lchov birliklari,
uning fizik jihatlaridan (hajm, vazn, maydon, chiziqli birliklar
yoki donalab) kelib chiqqan holda yuritiladi. Bir turdagi
mahsulotlarni hisobga olishni tashkil qilishda shartli natural
o‘lchovlar qo‘llanilishi mumkin. Masalan, konservalar-shartli
bankalarda, cho‘yan-mahsulotga qayta hisoblangan holda, ayrim turdagi
mahsulotlar- ularning foydali moddalari og‘irligi yoki hajmidan
kelib chiqiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
