O’zbekiston respuplikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat chet tillar instituti tarjimonlik fakulteti

4.Titonomlar-

o’simlik  va  daraxt  nomlari  bilan  atalgan  aholi  punrtlari 

nomifitooykonimlar  deb  yuritiladi:  Qatortol,  Beshterak,  Olmazor,  Anjirbog, 

Qo’shchinor. 

Oykonimlarning  bir  guruhini  osimlik  va  daraxt  nomlari  asosida  yaratilgan 

atamalar  tashkil  etadi.  O’simlik  va  daraxt  nomlari  bilan  atalgan  aholi  punktlari 

nomi-fitooykonimlar  (yunoncha  fitos-o’simlik  demakdir)  ma’lum  territoriyadagi 

o’simliklar  dunyosining  muhim  xususiyatlarini  o’zida  aks  ettiradi.  Bu  turdagi  joy 

nomlarining  vujudga  kelishi  qadimgi  davrlarga  borib  taqaladi.  Mahmud 

Qoshg’ariyning  “Devonu  lug’atit  turk”  asarida  qayd  etilgan  Oqterak,  Olayig’och, 

Qorayig’och singari toponimlar bu fikrning yorqin dalilidir. 

O’simliklar  insoniyatning  moddiy  tarixi  bilan  chambarchas  bog’liq  bo’lib, 

kishilarning  hayoti  va  xo’jalik  faoliyatida  muhim  rol  o’ynagan.  Tabiiyki,  ular  inson 

uchun xom ashyo manbai bo’lgan, chorva uchun mo’l-ko’l ozuqa bazasi hisoblangan. 

Shuning  uchunham  kishilar  turli  xil  o’simlik  nomlarini  joy  nomi  tarzida  qo’llay 

boshlaganlar.  Bunday  nomlar  qabila  va  xalqlarning  dehqonchilik,  chorvachilik 

hayotida  o’ziga  xos  mo’ljal  (orientir)  bo’lib  xizmat  qilgan.  Shu  yo’sinda  mazkur 

tipdagi geografik nomlar paydo bola boshlagan.   

Fitooykonimlar respublikamiz territoriyasida ko’p va xilma-xildir. Bu turdagi joy 

nomlarini  atalishida  o’simlik  va  daraxt  turlarini  ifodalovchi  quyidagi  so’zlar  aktiv 

ishtirok etadi:   

---

40 

1)

 

jiyda  so’zi:

  Jiydaqishloq  (Kirov,  Leningrad,  Kosonsoy,  Paxtaobod  rayonlari); 

Jiydamahalla (O’zbekiston, Uychi rayonlari); Jiydali, Jiydayo’li (Buvayda rayoni);   

2)

 

tut  so’zi: 

Yakkatut  (O’zbekiston,  Kirov,  Leningrad,  Toshloq,  Uychi,  Norin, 

Moskva rayonlari): Sertut (Oltiariq rayoni); Tutzor (To’raqo’g’on, Uychi rayonlari); 

3)

 

tol  so’zi:

  Tolqishloq  (Kirov,  Buvayda  rayonlari);  Yakkatol  (Buvayda,  Baliqchi, 

Pop rayonlari); Qoratol (Qirov rayoni); Beshtol, Qatortol (Jalolquduq rayonlari);