O‘zbekiston respublikasixalq ta’lim vazirligi sirdaryo viloyat xalq ta’limi xodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish hududiy markazi amaliy fanlar va maktabdan tashqari ta’lim metodikasi kafedrasi

4-Mavzu: Chaqiruvga qadar boshlang‘ich tayyorgarlik darslarida larning kreativ va tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini shakllantirish

Reja:
1.Oquvchilarni kreativ fikrlashga o’rgatish

2. Chaqiruvga qadar boshlang‘ich tayyorgarlik darslarida larning tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini shakllantirish
1.Oquvchilarni kreativ fikrlashga o’rgatish

Ushbu maqolada Chaqiruvga qadar boshlang‘ich tayyorgarlik larining kreativ fikrlash qobilyatlarini aniqlash va kreativ fikrlash motivatsiyalarini rivojlantirishning o’ziga xos usullari haqida fikr yuritilgan. Shuningdek, Chaqiruvga qadar boshlang‘ich tayyorgarlik oquvchilarida zarur bilim, ko’nikma va malakalarni ega bo’lishlari va hayotga tatbiq eta olishlarida ulardagi kreativ fikrlash motivatsiyalarining o’rni va ahamiyati haqida yoritib berilgan.

Bugungi jadal rivojlanayotgan zamonaviy globallashuv va axborotlashuv davrida ta’limni yanada rivojlantirish va takomillashtirishni dars jarayonida innovatsiyalarning turli shakllaridan tatbiq etmasdan turib amaiga oshirish mumkin emas. Innovatsion ta’lim ta’limda , birinchi navbatda, ijodiy qobilyatlar, o’z-o’zini rivojlantirish va kreativ fikrlash ehg muhim motivatsiyalardan hisoblanadi. Chaqiruvga qadar boshlang‘ich tayyorgarlik larining ijodiy imkoniyatlarini aniqlashda, ularning kreativ fikrlash motivatsiyalarini rivojlantirishda ta’lim-tarbiya jarayonida innovatsion texnologiyalardan to’g’ri va o’rinli foydalanish muhim ahamiyat kasb etadi.

Chaqiruvga qadar boshlang‘ich tayyorgarlik larining kreativlik fikrlash qobilyati va ijodkorlik xususiyati uning ta’lim jarayonidagi muloqotida,tafakkurida, his-tuyg’ularida va muayyan faoliyat turlarida namoyon bo’ladi.Kreativlik iqtidorning muhim omili sifatida ham aks etadi. Patti Drapeau nuqtai nazariga ko’ra kreativ fikrlash , ehg avvalo ,muayyan masala yuzasidan har tomonlama fikrlashdir. Darhaqiqat, har tomonlama fikrlash lardan berilgan turli topshiriq, masala va vazifalarni bajarishda ko’plab g’oyalarga tayanishni talab etadi. Ya’ni topshiriqni bajarish , masalani yechishda yechimning bir necha variantlarini izlaydi, so’ngra ular orasidan eng maqbul birgina to’g’ri yechimga to’xtaladi. Oqituvchining ham dars jarayoniga kreativ yondashuvi larning darsda berilgan bilim, ko’nikma va malakalarni o’zlashtirishlari, qo’llay olishlari uchun muhim omil sanaladi. O’qituvchining kreativligi darsda ikki holatni kafolatlaydi:

-Past o’zlashtiruvchi larni , darsda “bir xillik”dan zerikkan lar e’tiborini dars jarayoniga jab etish va qiziqtirish

-larda kreativ fikrlash va ijodiy faoliyatni aniqlash va rivojlantirish, rag’batlantirish uchun imkoniyat yaratadi

larning kreativ fikrlash qobilyatlarini aniqlash va rivojlantirish uchun darsda yoki darsdan tashqari mashg’ulotlarda quyidagi usullardan foydalanish mumkin:

• 
  -larga ijodiy fikrlashga doir biror topshiriq berish va hatijaiarini o’rganish, ularning ijodiy ishlarini o’rganish
  
• 
  --larning qiziqqan mavzularini aniqlash va shu mavzuda suhbat o’tkazish, ularning fikrlarini bayon qilishlarida ijodiy yondashishlari uchun imkon beruvchi zarur shart-sharoit yaratish (suhbat individual yoki guruhli bo’lishi mumkin)
  
• 
  --Dars jarayonida muammoli vaziyatlarni yuzaga keltirish va larning bildirgan har bir fikrlarini inobatga olish
  
• 
  --lar ijodini o’rganish. Bunda larning ijodiy ishlari: insho, yozma ish, erkin mavzuda chizgan rasmlari va boshqalar muhim vositalar hisoblanadi
  
• 
  --Darsda va darsdan tashqari mashg’ulotlarda turli qiziqarli didaktik o’yinlar va noan’anaviy usullardan foydalanib, larni ijodiy fikrlashga undash, sinfdagi barcha larni mashg’ulotga qamrab olish.
  

Kreativ fikrlash va ijodiy tafakkurda tezkorlik, samaradorlik va natija muhim o’rin tutadi. larda kreativ fikrlash va ijodkorlik ko’nikmasini shakllantirishda , avvalo, sinfda qulay muhitni yaratish lozim. Kreativ ta’lim olayotgan larda asta sekin kreativ topshiriqlarni bajarishga nisbatan qiziqish ortadi. Bunday darslar larda katta ahamiyatga ega bo’lgan tanqidiy va kreativ fikrlash ko’nikmasining rivojlanishiga olib keladi.

Chaqiruvga qadar boshlang‘ich tayyorgarlik lariga, ayniqsa, 1- sinf lariga matematika darslarida darslikda berilgan misol, masalalardan tashqari mana shunday boshqotirmalar ustida ishlash ularning izlanuvchanlik va kreativ fikrlash qobilyatlarini oshishida yaxshi samara beradi, ushbu fanga bo’lgan qiziqishini yanada ortishiga yordam beradi. Bunday boshqotirmalardan ona tili, o’qish va boshqa darslarda bemalol foydalanish mumkin.

Kreativ fikrlashga ega lar quyidagi sifatlarga ega bo’ladilar:

• 
  --Boshqa larning xayoliga kelmagan g’oyalarni ayta oladi
  
• 
  --Ba’zan mavzuga aloqaasi yo’q yoki g’ayrioddiy savollar beradilar
  
• 
  --yechimi topilmagan masalalardan zavqlanadilar, yechimni topishga qattiq kirishadilar
  
• 
  --G’oya va fikrlarini isbot , dalilar asosida muhokama qilishni afzal ko’radilar
  
• 
  --Muammoli vaziyatlarda yechimni topishda noan’anaviy yohdashuvni tanlaydilar
  
• 
  --Ijodiy ta’sirchanlik va tashabbuskorlikka, tez va aniq fikrlash qobilyatiga ega bo’lish
  

Chaqiruvga qadar boshlang‘ich tayyorgarlik larida kreativ fikrlash motivatsiyalarini rivojlantirishda quyidagi samarali usullardan foydalanish mumkin: