O’zbekiston respublikasin oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo uleg’bek nomidagi o’zbekiston milliy universiteti mikrobiologiya va biotexnologiya kafedrasi mikrobiologiya va virusologiya fani mavzu

Qanday qilib bakteriyalar xo’jayin himoya tizimidan o’tadi?

Mikroorganizm tana to'qimalariga kirganda, dastlab u xo’jaynning fagotsitlari bilan uchrashadi. Agar fagotsitoz muvaffaqiyatli bo'lsa patogenlar bartaraf qilinadi. Xo’jaynga hech qanday zarar yetmaydi. Agar patogen xo’jaynning ximoye mexanizmini buzib o’tsa keyin mikroorganizm to'rtta yo’l bildan biri bilan hujayralarga zarar yetkazishi mumkin.

• Mikroorganizm tana to'qimalariga kirganda, dastlab u xo’jaynning fagotsitlari bilan uchrashadi. Agar fagotsitoz muvaffaqiyatli bo'lsa patogenlar bartaraf qilinadi. Xo’jaynga hech qanday zarar yetmaydi. Agar patogen xo’jaynning ximoye mexanizmini buzib o’tsa keyin mikroorganizm to'rtta yo’l bildan biri bilan hujayralarga zarar yetkazishi mumkin.
• 1. Xo’jayinning ozuqa moddalaridan foydalanish orqali;
• 2. Bevosita ta’sir qilish orqali;
• 3. Toksinlar ishlab chiqarish orqali;
• 4. patogenlar tomonidan yuqori sezuvchanlik reaktsiyalarini qo'zg'atish orqali.

Qanday qilib pathogen bakteriyalar xo’jayin hujayralariga zarar yetkazadi?

Xo’jayinning ozuqa moddalaridan foydalanish

• Ba’zi pathogen bakteriyalar xo’jayin organizmidagi temirni o’zlashtirish uchun maxsus oqsillar – sideroforlarni ishlab chiqaradi. Keyin sideroforlar muhitdagi temirni biriktirib oladi va bakteriya hujayrasidagi siderofor retseptorlariga kelib birikadi.
• Ba’zi bakteriyalarda temirni to’g’ridan-to’g’ri biriktirib oladigan retseptorlari bo’ladi. Bakteriyalarda temir miqdori kamaysa toksinlar ishlab chiqarishni boshlashi mumkin.

Bevosita ta’sir qilish orqali xo’jayin hujayralariga zarar yetkazish

• Patogenlar xo’jayin hujayralariga quyidagicha bevosita zarar yetkazishi mumkin:
• Xo’jayin hujayrasiga kirib ko’payadigan patogenlarning ko’payishi natijasida hujayraning yorilishi sababli;
• Patogenlar ikkilamchi metabolitlarining zararli ta’sir ko’rsatishi orqali;