O’zbekiston respublikasin oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo uleg’bek nomidagi o’zbekiston milliy universiteti mikrobiologiya va biotexnologiya kafedrasi mikrobiologiya va virusologiya fani mavzu

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASIN OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI MIRZO ULEG’BEK NOMIDAGI O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI MIKROBIOLOGIYA VA BIOTEXNOLOGIYA KAFEDRASI MIKROBIOLOGIYA VA VIRUSOLOGIYA FANI MAVZU: MIKROORGANIZMLARNING TIBBIYOTDAGI AHAMIYATI

Fan o’qituvchisi: PhD. Eshboyev F.B.
Toshkent-2022

Mikroorganizmlarning tibbiyotdagi ahamiyati

• Patologiya – bu kasallikni ilmiy o’rganishdir.
• Infeksiya- patogen mikroorganizmlarning organizmga kirib borishi va ko’payishi;
• Kasallik - infektsiya natijasida sog'lig'ining har qanday darajadagi o'zgarishidir.
• Tabiatdagi mikrorganizmlarning juda kam qismi patogen hisoblanadi.
• Hayvonlar, shu jumladan odamlar, odatda bachadonda mikroblardan xoli.
• Oddiy odam tanasida hujayralar soni 1x1013 ga teng biroq tahminan 1x1014 ta bakteriyalar uchraydi (bakteriya hujayralari odam hujayralaridan 10 marta ko’p).
• Normal microflora (mikrobiota)
• Vaqtinchalik mikroflora

Burun epiteliysi yuzasida bakteriyalar (to'q sariq sharlar).
Oshqozon shilliq qavatidagi bakteriyalar (jigarrang).
Ingichka ichakdagi bakteriyalar.

Mikroorganizmlarning xo’jayin organizmga kirishi

• Mikroorganizmlar quyidagi yo’llar bilan xo’jayn orgaanizmiga kiradi:
• Shilliq qavatlar
• Teri orqali
• Parenteral yo'l

Patogenlrning xo’jayin hujayralariga yopishishi

Deyarli barcha patogenlar o'zlarining kirish portalida xo’jayin to'qimalarga biriktirish uchun ba'zi vositalarga ega. Patogenlarning ko'pchiligi uchun bu biriktirma, aderans (yoki yopishish) deb ataladi, patogenlikning zaruriy bosqichidir. Ligandlar - Glikoprotein va lipoprotein; Xo’jayin hujayrasidagi retseptorlar – uglevodlardir.

Qanday qilib bakteriyalar xo’jayin himoya tizimidan o’tadi?

• Kapsula-ba’zi bakteriyalar faqatgina kapsula bo’lgandagina xo’jayin organizmiga kiradi va uni zararlaydi. Masalan, Streptococcus pneumoniae faqat kapsula hosil qilganda pnevmaniya kasalligiga sabab bo’ladi. Kapsulasiz holatda esa pnevmaniyaga sabab bo’lmaydi. Yana ba’zi bir guruh bakteriyalari esa kapsula mavjud bo’lmaganda ham patogenlik namoyon qiladi. Masalan, Klebsiella pneumoniae. Shunday qilib kapsula bakteriyalarning virulentligiga katta ta’sir qiladi. Biroq bu bakteriyalarning virulentligi faqat kapsulaga bog’liq degan manoni anglatmaydi.