O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi samarqand viloyati xalq ta’limi xodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish hududiy markazi

“Umumiy tushunchalarni aniqlash” 
Umumlashtiruvchi so‘z bilan mantiqiy boglits bo‘lgan so‘zlarni aniqlang va 
tagiga chizing. 
1.
Qirqbo‘g‘im (urug‘, ildizpoya, ko‘p yillik o‘t, buta, spora, arxegoniy, 
urug‘kurtak, endosperm, anteridiy, zigota, spora beruvchi boshoq, sorus). 
2.
Mitseliy (bakteriya, zamburug‘, gifa, gommoz, vertitsill, penitsill, 
qo‘ziqorin, kokk, achitqi, mevatana, vilt, lishaynik). 
3.
Tuban o‘simlik (suvo‘ti, tallom, rizoid, ildiz, xlorella, funariya, xromatofor, 
mikoz, poya, zoospora). 
4.
Achish (sut kislota, shakar, qatiq, sirka kislota, azot birikmalari, silos, kokk). 
5.
Zuhrasoch (anteridiy, qirqquloq, qirqbo‘g‘im, gametofit, urug‘kurtak, sorus, 
qubbameva). 
“Tegishli bo‘lmagan tushunchani ro‘yxatdan o‘chir” 
Berilgan so‘z va atamalar orasidan boshqalariga tegishli bo‘lmagan ortiqcha 
so‘zni toping va tagiga chizing. 
1.
Laminariya, ildiz, tallom, xromatofor, rizoid, tuban o‘simlik. 
2.
Qirqquloq, ildizpoya, ildizmeva, spora, sorus, arxegoniy. 
3.
Urug‘chi, changchi, gultoj, gulkosa, endosperm, urug‘kurtak. 
4.
Sabzi, turp, rediska, kartoshka, lavlagi, sholg‘om. 
5.
Kungaboqar, g‘o‘za, o‘rik, bodom, yong‘oq, makkajo‘xori. 
“Xatoni tuzat” 
O‘quvchilarga varaqda darslikdagi matnlardan bir parcha beriladi. Matnda bir 
nechta xatoliklar bor. O‘quvchi shu xatolarni tuzatishi lozim. Bunday mashqlar 

---

124 
o‘quvchilarni darslikda berilgan mavzularni diqqat bilan o‘qishga, tushunishga 
o‘rgatadi. Masalan: 
“Hayotning organizm darajasi Erda hayotning paydo bo‘lishi va 
rivojlanishining birlamchi asosi sifatida o‘rganilishi, shuningdek, tiriklikning keyingi 
darajalari bo‘lgan molekula, hujayra, organ, to‘qima, populyasiya va tur, 
biogeotsenoz, biosfera bilan o‘zaro aloqadorlik va uzviy likni aniqlashda muhim 
ahamiyat kasb etadi. Hayotni organizm darajasida o‘rganishning mohiyati tirik 
organizm hujayralarida uchraydigan noorganik moddalar molekulalari,ya’ni: 
uglevodlar, oqsillar, nuklein kislotalar, lipidlarning tuzilishi va ularning biologik 
ahamiyatini aniqlash sanaladi.” 
“Sarlavha” 
O‘quvchilarga varaqda darslikdagi birorta matndan bir parcha beriladi. Matnni 
o‘quvchilar diqqat bilan o‘qib chiqib, undagi bosh g‘oyani ajratib ko‘rsatadi, matnga 
sarlavha qo‘yishadi. Masalan: 
“Organizm doimo o‘zgarib turadigan muhit sharoitlarida yashaydi. Tashqi 
muhit omillari ta’sirining o‘zgarishiga qaramay, tirik organizmlar o‘zining 
morfologik, anatomik, fiziologik xususiyatlarini, kimyoviy tarkibini va ichki muhitini 
nisbatan doimiy saqlay olish xususiyatiga ega. Buni ta’minlashda organizm 
immunitetini yuzaga chiqaruvchi tizimlar, regeneratsiya muhim ahamiyatga ega. 
Regeneratsiya deb, organizmlarning hayot faoliyati davomida yoki biron ta’sir 
natijasida yashash muddati tugagan yoki shikastlangan hujayralar, to‘qimalar yoki 
a’zolarning qayta tiklanishiga aytiladi.”