O‘zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi respublika ta’lim markazi boshlang’ich ta’lim

matnni o‘qish va uni
tushunish 
darajasini aniqlash bo‘yicha Xalqaro tadqiqot metodlari 
(PIRLS)
 
doirasida o‘qish 
savodxonligini rivojlantirishda mazkur fan muhim ahamiyatga ega. 
O‘qish fanini o‘qitishning 
asosiy maqsadi
: o‘quvchilarni badiiy adabiyotga qiziqtirish, 
asarlarni o‘rgatish jarayonida olam va inson tabiati, milliy hamda umuminsoniy 
qadriyatlar, shuningdek, kitobxonlik madaniyatini shakllantirish orqali o‘quvchilarning 
ma’naviyatini, dunyoqarashini kengaytirib, mustahkamlab borishdan iborat. 
O‘qish fanini o‘qitishning 
asosiy vazifalari
quyidagilardan iborat: 
o‘quvchilarda to‘g‘ri, tez, ongli, ifodali o‘qish malakalarini shakllantirish; 
o‘quvchilarda kitobga, o‘qishga muhabbat uyg‘otish, ularni oddiy kitobxondan chuqur 
mulohaza yurutuvchi, ijodkor kitobxon darajasiga ko‘tarish; 
o‘qish orqali o‘quvchilarning tevarak-atrof, borliq haqidagi bilimlarini kengaytirish, 
dunyoqarash elementlarini shakllantirish; 
o‘quvchilarni axloqiy-estetik va mehnatsevarlik ruhida tarbiyalash; o‘quvchilarning 
nutqi va tafakkurini o‘stirish; 
elementar adabiy tushunchalarni shakllantirish; o‘quvchilarning tafakkurini boyitish. 
I-IV-sinflarda “Konstitutsiya alifbosi”, “Iqtisod va soliq alifbosi”, “Salomatlik darslari”, 
“Tejamkorlik saboqlari” kabi fanlarning sodda elementlari o‘qish fani mazmuniga, ya’ni 
mavzular kesimida singdirib o‘qitilishi ko‘zda tutilgan. 
O‘qish dasturini tuzishda g‘oyaviy-estetik, mavsumiy, tadrijiy asoslar hisobga olinadi. 
Shunday qilib, o‘quv materiallari bolalarga ta’lim berish, ularni tarbiyalashda muhim 
bo‘lgan borliq haqidagi bilimlar va insoniy munosabatlarni o‘z ichiga oladi. O‘tmishda 
xalqimiz boshidan kechirgan muhim voqea-hodisalar aks ettirilgan asarlarni o‘qish orqali 
o‘quvchilarda tarixiy bilimlar shakllana boradi. Ona yurt daxlsizligi yo‘lida ajdodlarimiz 
olib borgan mardonavor kurashlar tarixi haqida hikoya qilingan asarlar bolalarda vatanga 
muhabbat tuyg‘ularini tarbiyalaydi. 
Boshlang‘ich ta’lim o‘quv dasturidan o‘rin olgan vatan mavzusidagi asarlar 
o‘quvchilarni mamlakatimizning ijtimoiy-siyosiy madaniy-ma’rifiy hayoti va 
xalqimizning bunyodkorlik yo‘lidagi olib borayotgan ishlari bilan tanishtirishga yordam 
beradi. Istiqlol tufayli erishgan yutuqlarimiz haqidagi asarlar milliy g‘urur tuyg‘ularini 
tarbiyalashga xizmat qiladi. 

---

O‘qish darslari oldiga qo‘yilgan tarbiyaviy vazifaning muvaffaqiyatli hal etilishi 
darsda badiiy asar matni ustida ishlash bilangina bog‘liq bo‘lib qolmay, balki bolalarni 
qurshab olgan hayot, tabiatdagi turfa o‘zgarishlar, ekologik vaziyat, ijtimoiy foydali 
mehnat bilan ham o‘zaro bog‘liq bo‘lishi lozim. O‘quvchilarni o‘qishga o‘rgatishda 
hayot tajribalariga tayanib ish ko‘riladi. 
O‘qish darslarini bolalarda go‘zallikka muhabbat uyg‘otadigan, poklik tuyg‘ulariga 
ozuqa beradigan, hissiyotni o‘tkirlashtiradigan, aqlni charxlaydigan, tasavvurlarni 
boyitadigan, estetik didni o‘stiradigan musiqa va tasviriy san’at fanlari bilan uzviy 
bog‘langan bo‘lishi kerak. O‘qish, musiqa va tasviriy san’at darslarini o‘zaro bog‘lab 
uyushtirish bolalarda san’at asarlarini to‘g‘ri tushunish va qadrlash ko‘nikmalarini 
o‘stiradi, o‘quvchilarning shaxs sifatida ma’naviy qiyofasini shakllantirishga xizmat 
qiladi. 
Sinfda va sinfdan tashqari o‘qish dasturining mazmuni kichik yoshdagi o‘quvchilarda 
ona – vatanga muhabbat uyg‘otish maqsadlariga xizmat qiladi. O‘qish o‘quvchilarni 
nutq boyligini o‘stirish, adabiy-estetik tafakkurini kamol toptirish, mustaqil fikrlashga 
o‘rgatishning muhim omilidir. Shuning uchun ham boshlang‘ich ta’lim tizimida muhim 
o‘quv predmeti ta’lim berish, kamol toptirish va tarbiyalash vositasi hisoblanadi.