O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti fizika- matematika fakulteti “umumiy fizika” kafedrasi

V bosqich. biz chizmaga koordinata o’qini joylashtiramiz. (iv va v bosqichlarda aytilgan vazifalar yuqoridagi chizmada berilgan).

VI. bosqich. sharakatni ifodalaydigan tenglamalarni vektor ko’rinishda yozib olamiz:

^{S  v} 0 ^{t }

at ²

2
(1)

^{v  v} 0 ^{ at}
(2)

VII bosqich. bu tenglamalarni oh koordinata o’qiga proyeksiyalaymiz:

0
S  v t 

at ²

2

(1*)

0
v  v  at
(2*)

bizda ko’chish, trayektoriya to’g’ri chiziqdan iborat

bo’lgani uchun, trayektoriya uzunligi, ya’ni nuqtadan a nuqtaga yo’nalgan (7- rasm).

S  l

ga teng bo’lib, o

VIII. bosqich. (1*) formula;

0
l  v t 
at ²

2
dan

2 l  2 v

0
t  at ²

2

2 l  at

0
v  (3) shosil bo’ladi. berilgan


0
2 t

0
kattaliklarni (3) formulaga qo’yib,

v  2 м / с

ekanligini topish mumkin.

(2**) formula mumkin.

v  v  at

dan foydalanib,

v  8 м / c

ekanligini topish

demak, chang’ichining qiyalik boshidagi tezligi

2 м / c ,

qiyalik

oshiridagi tezligi

8 м / c

ekan.

Grafik masalalarni yechish uchun, sodda elementar funksiyalar bo’lgan to’g’ri chiziq tenglamasini, parobola tenglamasini shamda ularning grafiklarini chiza bilish kerak bo’ladi.

Kinematikaga tegishli grafik masalalarni ikkita gruppalarga bo’lish mumkin. kinematik grafik masalalarning birinchi gruppasida berilgan ikkita fizik kattalik grafigi yordamida, boshqa bir fizik kattaliklarni bog’lovchi grafigini topish kerak ^{bo’ladi. masalan ( a ning} t ^{ga bog’liq grafigidan foydalanib v ning} t bog’lanish grafigini topish mumkin bo’ladi va shakozo). bunday grafik masalalarni yechishda dastlab grafikni sinchiklab o’rganiladi, grafikning shar bir qismidagi sharakat sharakteri tashlil qilinadi. lozim bo’lsa harakatning shar bir qismiga tegishli sharakatni ifodalovchi formulalar yoziladi. formulalar yordamida grafiklari chizilish kerak bo’lgan kattaliklarninig son qiymatlari topiladi.

Grafik masalalarning ikkinchi gruppachasiga masala mazmunida berilgan shartlar asosida yoki masalani yechib bo’lgandan keyin loingan oshirgi natija asosida grafik tuziladi.

9.