Oʻzbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi mundarija kirish

O’zbekcha va ruscha otlarga xos grammatik kategoriyalar. Har ikki tilda ham otlar predmetning yoki predmetlik tushunchalarining nomlarini bildiradigan mustaqil so’zlar hisobo’lanadi. O‘zbek tilida ham, rus tilida ham otlar kelishik va son kategoriyalariga ega. Biroq ushbu kategoriyalarning ifodalanish usullari o’rtasida ma‘lum tafovutlar bor. Masalan, o’zbek tilida otlarning ko’plik shaklini hosil qilish uchun birgina –lar qo’shimchasini qo‘llash kifoya, rus tilida esa ot turkumiga mansub biror so’zning ko’plik shaklini hosil qilish uchun so’z o’zaklarining oxiri qattiq yoki yumshoqligiga qarab bir necha affikslardan birini tanlash kerak, bu fikrni avvalgi bo’limlarda ham maxsus misollar bilan bayon qilgan edik.
Otlarda son kategoriyasi xususida so’z yuritilar ekan, shuni ham ta‘kidlash lozimki, ayrim ruscha otlarning (мас., молоко, холпок, мясо, любовь, храбрость) ko’plik shaklini mutlaqo hosil qilib bo’lmaydi, ba‘zi otlar esa (часы, брюки, ворота, ножницы, Сочи, Альпы) faqat ko’plikda qo‘llanadi va birlik shakliga ega emas. Tg’ri, o’zbek tilida ham faqat birlikda qo‘llanadigan mavhum otlar yoki suv, g’alla, xalq, to‘da kabi so’zlar bor, ammo o‘rni kelganda bunday so’zlarga ham turli ma‘no bo‘yoqlarini hosil qilish maqsadida, ko’plik qo’shimchasini qo‘sha olamiz.
Ot turkumidagi so’zlarning bunday guruhlarga ajratilishining boisi, kelishiklar bo‘yicha turlanganda, jonli otlar bilan jonsiz otlar o’rtasida ma‘lum grammatik tafovutlar yuzaga keladi. Masalan, jonli predmetlarning tushum kelishigidagi so‘rog’i ularning qaratqich kelishigidagi so‘rog’iga, jonsiz predmetlarning tushum kelishigidagi so‘rog’i esa bosh kelishikdagi so‘rog’iga muvofiq keladi. O‘zbek tilidagi otlarni esa jonli va jonsiz predmetlar guruhiga ajratish uchun hech qanday grammatik asos yo‘q.
Har ikki tilda ham oltita kelishik mavjud bo’lib, otlar ana shu kelishiklar bo‘yicha turlanadi. O‘’zbek va rus tillaridagi kelishiklar o’rtasida qisman o‘xshashlik mavjud. Buni quyidagi 4 ta kelishik misolida jadvaldan ko‘rish mumkin.