O`zbekiston respublikasi xalq ta`limi vazirligi buxoro davlat universiteti san`atshunoslik fakulteti

Paraboloid

11-rasm

Ta'rif. Parabolaning o'z o'qi atrofida aylanishidan hosil bolgan sirt aylanma
paraboloid deyiladi.
12-rasmda m(m', m") parabolani i(i', i") o'qi atrofida aylanishidan hosil bo'lgan paraboloidning proyeksiyalari berilgan va uning ustida nuqta tanlash ko'rsatilgan.

12-rasm

Giperboloid

Ta'rif. Giperbolaning o'z mavhum yoki haqiqiy o'qi atrofida aylanishidan hosil bo'1gan sirt aylanma giperboloid deyiladi. Giperbolaning mavhum o'q atrofida aylanishidan bir pallali ay/onmn giperboloid hosil bo4adi (13-rasm). Giperbolaning
o'z haqiqiy o'qi atrofida aylanishidan ikki pallali aylanma giperboloid hosil bo'ladi(14-rasm).

14-rasm

Tor sirti

Ta'rif. Biror aylananing shu aylana tekisligida yotuvchi, ammo aylana markazidan o'tmaydigan, ixtiyoriy i o'q atrofida aylanishidan hosil bo'lgan sirt tor sirti deyiladi.
Yasovchi m aylana radiusi r va aylana markazidan i o'qqacha bo'igan R masofalaming o'zaro nisbatiga ko'ra tor sirtlari turlicha boladi.

• 
  r R bo'Iganda yasovchi m(m', m") aylana aylanish o'qi i(i', i")ni kesmaydi va hosil boJgan tor ochiq tor yoki halqa deyiladi (15,a-rasm).
  
• 
  rqR bolganda yasovchi m(m', m") aylana aylanish o'qi i(i', i")ga urinadi. Bunday tor yopiq tor deb ataladi (15,b-rasm).
  
• 
  rtR bo4ganda yasovchi m(m', m") aylana aylanish o'qi i(i', i”)ni kesadi. Bu holda xosil bolgan tor ham yopiq tor deyiladi (15,v-rasm)
  

a)

lS-rasm

b) ^v)

Qaytish qirrali yoyiladigan chiziqli sirtlar. Torslar

Ta'rif. Biror fazoviy egri chiziqqa urinib o'tuvchi chiziqlar toplamidan hosil bo'igan sirt qaytish qirrali sirt deb ataladi. Qaytish qirrali sirtlar torslar deb ham ataladi. Bunda, fazoviy egri chiziq sirtning yo'naltiruvchisi, urinma chiziqlar esa uning yasovchilari boJadi (16-rasm).