O`zbekiston respublikasi xalq ta`limi vazirligi buxoro davlat universiteti san`atshunoslik fakulteti

Ikkinchi tartibli aylanish sirtlari
Ta'rif. Ikkinchi tartibli egri chiziqlaming o'z o'qlaridan biri atrofida aylanishidan hosil bo'lgan sirt ikkinchi tartibli aylanish sirtlari deyiladi.
Sfera

9-rasmda tasvirlangan sfera ustidagi A nuqtaning A" frontal va V nuqtaning ^{V ' gorizontal proyeksiyalari berilgan. A nuqtaning A}v' ^{va A}v' ^gorizontal proyeksiyalarini yasash uchun u orqali 0_A”^1” radiusli parallel o'tkaziladi. A nuqtaning gorizontal proyeksiyalari ana shu parallelning gorizontli proyeksiyasida yotadi. A nuqta sferaning oldingi yoki yarmida joylashgan bo'lishi mumkin

^{.Shuning uchun uning gorizontal proyeksiyalari A}v' ^{va A}v' ^{nuqtalar parallelning} gorizontal proyeksiyasida topiladi. V nuqta sfera ekvatorida yotganligi uchun uning V" frontal proyeksiyasi ekvatorning frontal proyeksiyasida topiladi.

9 am

Ellipsoid

Ta'rif. Ellipsning o'z o'qlaridan biri atrofida aylanishidan hosil bo'lgan sirt aylanma ellipsoid deyiladi. Bunda m (m', m") — ellips va i (i', i") aylanish o'qi bilan ustma-ust tushadi. Ellipsning kichik o'qi atrofida aylanishidan siqiq a ylanma ellipsoid (10-rasm), katta o'qi atrofida aylanishidan cho'ziq aylanma ellipsoid hosil bo'ladi (11-rasm). 10- va 11-rasmlarda ellipsoidlar ustida berilgan A va V nuqtalarning bitta proyeksiyasi bo'yicha ulaming yetishmaydigan proyeksiyalarini yasash ko'rsatilgan. Yetishmaydigan proyeksiyalar parallel, meridian va proyeksion bog'lanish chiziqlari yordamida aniqlanga




. ’ .'

10- rasm