O`zbekiston respublikasi xalq ta`limi vazirligi buxoro davlat universiteti san`atshunoslik fakulteti

Tayanch iboralar va tushunchalar

Sin, algebraik sin, transsendent sirt, kinematik sirt yasovchi, yo 'naltiruvchi, sirtning karkasi, aylanish sinlari, ikkinchi tanibli sin, chiziqli sirt, vint sirt.
Umumiy ma'lumot1ar
Biror chiziqning fazodagi uzluksiz harakati natijasida turli sirtlar hosil qilish mumkin. Sirtlarning hosil qilishning turli usullari ma'lum.

1-rasm. 2-rasm.

Yasovchilarning turiga qarab egri chiziqli yasovchi hosil qilgan sirt egri chiziqli sin (l-rasm), to'g'ri chiziqli yasovchi hosil qilgan sirt chiziqli sirt (2-rasm) deb ataladi. Sirtlar hosil bo'lish jarayoniga qarab qonuniy va qonunsiz sirtlarga bo4inadi. Sirtning hosil bo4ishi biror matematik qonunga asoslangan bo'lsa, bunday sirt qonuniy sin deyiladi. Doiraviy silindr, konus, sfera kabi ikkinchi tartibli sirtlar bunga misol bo'la oladi.

3-rasm.

Sirtning hosil bo'lishi xech qanday qonunga asoslanmagan bo4sa, bunday sirt QOIIHIISf Sfrf deb ataladi. Bunga topografik (3-rasm) va empirik (tajriba asosida olingan) sirtlar (4-rasm) kiradi.

Sirtlarning berilish usullari

Chizma geometriyada sirtlar asosan kinematik va karkas usullarda beriladi.

Sirtlarning kinetik usulda berilishi

Biror chiziqning fazodagi uzluksiz harakatidan kinematik sirt hosil boJadi. Kinematik harakatning asosiy turlari: ilgarilanma, aylanma va bu ikkı harakatning yig'indis-vintsimon harakatdir.
Ta'rif. Yasovchisining kinematik harakati natijasida xosil boJgan sirt kinematik sirt deyiladi.
Xarakatning turiga qarab, ilgarilanma harakat natijasida hosil boJgan sirt tekis parallel ko'chirish sirti, aylanma harakatdan hosil bo'lgan sirt aylanish sirti va vintsimon harakat natijasida hosil boJgan sirt vint sirti deb ataladi.