|
Masalan: Yordamchi so’z turkumi
1-tur: bog’lovchi
2- tur: ko’makchi
3-tur: yuklama
yoki
1-tur: so’z yasovchi qo’shimcha
2-tur: lug’oviy shakl hosil qiluvchi qo’shimcha
3-tur: sintaktik shakl hosil qiluvchi qo’shimchalar .
O’ng qo’l bog’lovchi
Chap qo’l ko’makchi
To’g’ri holat yuklama
Adabiyot darslarida ham bu o’yin usulini qo’llash mumkin.
1-tur: Abdulia Oripov asarlari
2-tur: Erkin Vohidov asarlari
3-tur: Usmon Nosir asarlari
Bu usul ikki qo’l asosida ham bajarilishi mumkin.
1-tur: Alisher Navoiy asarlari
2-tur: Zahiriddin Muhammad Bobur asarlari.
Adabiyot darslarida uchchala turda so’z emas, yozuvchi yoki shoirning yozgan asarlarining nomlari keltiriladi.
O’qituvchi yoki iqtidorli o’quvchilardan biri aytadi:
-Daryo bo’ylab chopayotga olaparni ko’rdim. O’quvchilar boylab ko’makchi ekanligini anglab , chap qo’lini ko’taradilar.
-Men bilan dostim maktabga keldik. O’quvchilar bilan bu gapda bog’lovchi vazifasida kelayotganini anglab chap qo’lini tushurib , o’ng qo’lini ko’taradilar.
-Ustozim xuddi onamga o’xshaydi,xatolarimni doim kechiradi. Ushbu gapda xuddi yuklama ekanligini anglab , ikkala qo’lini ham yushirib o’z holatiga qaytadi.
Yuqori sinf o’quvchilarida qo’llanayotganda gap va so’zlarni o’quvchilar birma- bir aytishsa ,qolgan o’quvchilar bajarsa, yanada ma’qulroqdir. O’ylaydilar- bilim yodga olinadi, gapni tuzib aytadilar- ko’nikma hosil bo’ladi, o’ylab bajaradilar- malaka hosil bo’ladi- BKM amalga oshadi.
“O’yladim”usuli
Bu usulni o’qituvchi ma’lum mavzuga oid barcha mavzuchalarni o’rgatib bo’lgach mustahkamlash jarayonida, uy vazifasini tekshirish tarzida o’tkazish mumkin.
O’qituvchi ma’lum so’z yoki qo’shimchani o’ylab topadi va: “O’yladim» deb aytadi. O’quvchilar o’qituvchiga savol beradilar. O’qituvchi esa unga «ha» yoki «yo’q» deb javob beradi, har bir to’g’ri javob bergan o’quvchi yashil kartochka bilan taqdirlanadi. Savollar berish ma’lum vaqtga yetgach o’qituvchi o’ylagan «so’z» oydinlashadi. O’ylagan so’zni aniq nomini aytgan o’quvchi o’yinni davom ettiradi, o’yin-mashq usuli yangi tusda davom etadi.
Usul 3-4 bora takroridan so’ng o’qituvchi yoki o’quvchi tomonidan berilgan qizil kartochkalarining soni 7 taga yetgan o’quvchilar yuqori ball bilan baholanadi, kartochkaga ega bo’lmaganlarga ham ishtiroki uchun tashakkur aytiladi.
Masalan:
O’qituvchi : ”O’yladim”- deydi.( ustoz na yuklamasini o’yladi)
O’quvchilar:” Mustaqil so’z turkumimi?”
O’qituvchi: “Yoq”
O’quvchi: “Yordamchi so’z turkumimi?”
O’qituvchi: “Ha”
O’quvchi: “Bog’lovchimi?”
O’qituvchi: “Yoq”
O’quvchi: “Yuklamami?”
O’qituvchi : “Ha”
O’quvchi: “Faqat”
O’qituvchi: “Yoq”
O’quvchi: “Na”
O’qituvchi: “Siz g’olib bo’ldingiz”.
Bu usul shunday davom etadi.
Global ta’lim jarayonida darsda faol ishtirok etolmagan o’quvchilarga yomon past ball qo’yilmaydi. balki vazifani ya’ni mavzuni chuqur o’rganishi uchun turli qo’shimcha imkoniyatlar o’rgatiladi. CHunki o’quvchining faoliyatini vaziyatdan vaqt va makon sabablarini hisobga olgan holda baholash lozim. CHunki global ta’lim shunday ta’kidlaydi: "O’quvchining yaxshi-yomoni yo’q. Oqimaydigani yoq, uni o’qita olmayotgan muallim bor.
“Zanjir”usuli
(Novebral usul)
Stol ustida kartochkalar mavjud bo’lib, ularda so’zlar yoki qo’shimchalar yoznilgan bo’lishi kerak. Har bir kartochkadan bittadan olib turli tomonga tarqatadilar. O’qituvchi 3(shartga ko’ra ortishi mumkin) ta o’quvchini tanlab olib, ularga nom qo’yadi va ularni 3 joyga joylashtiradi. 1 daqiqa ichida tarqoq holdagi o’quvchilar o’z kartochkasidagi yozuv yoki shart asosida 3 o’quvchilardan birini tanlab olib, uni orqasiga turishi kerak Berilgan vaqt o’tgach o’qituvchi ulardan birma-bir so’raydi:
-Zanjir hosil bo’ldimi?
O’quvchilar birma -bir javob beradilar:
O’qituvchi ularning qo’lidagi kartochkani ko’rib vazifani to’g’ri yoki noto’g’ri bajarilganligini( o’quvchilar yordamida) aytadi. Agar vazifa to’g’ri bajarilgan bo’lsa, o’quvchi o’z o’rnida qoladi, agarda noto’g’ri bajarilgan bo’lsa, o’yinni tark etadi. Usul shu zayilda davom etadi. 2-3 marta takrorlanadi.O’yinda barcha shartni to’g’ri bajargan o’quvchilar rag’batlantiriladi va keyingi o’yin uchun 1-zanjir vazifasini bajaradi.
Bu usulini «Mustaqil so’z turkumlari», «Qo’shimchalar tasnifi», «Yordamchi so’z turkumlari», «Gapning ifoda maqsadiga ko’ra turlari» kabi mavzularda keng qo’llash mumkin.
Ushbu usul o’quvchilarni bilimlaridan malaka hosil qilishga o’rgatadi,o’z bilimlarini sinab ko’rishga imkon yaratadi, bilimni amalda qo’llagach, u sintezlashadi va ko’nikma hosil qiladi.
Bu usulni adabiyot darslarida ham qo’llash mumkin. Kartochkalarga kitoblarning nomlari, biror bir voqea, yoki savollar yozilishi mumkin. Bu jarayonda kartochkadagi yozuv shart asosida tarqoq zanjirchalar o’z mualliflarini topib uning orqasida zanjir hosil qilishlari kerak.
Zanjir usulini kartochka orqali ham o’tkazish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
