O’zbekiston Respublikasi Xalq Ta’limi Vazirligi A. Qodiriy nomli Jizzax Davlat pedagogika instituti “Tarix” fakulteti

Nazorat topshiriklari:

1. 
   Mugul davlatining vujudga kelishi.
   
2. 
   Chingizxonning boskinchilik yurishlari.
   
3. 
   Ijtimoiy-iktisodiy munosabatlarning asl moxiyati?
   
4. 
   Chingizxon davrida mugul imperiyasi?
   
5. 
   Mugullar davlati nechanchi asrlarda tashkil topdi?
   

A) XI-XII asrlarda.
V) XI-XIII asrlarda
S) X-XII asrlarda
D) XII- XIV asrlarda

6. 
   Mugul kabilasi ittifoki tepasida kimlar turar edilar?
   

A) Zodagonlar.
V) Mugullar
S) Xonlar
D) Noyonlar
Ye) Bagaturlar


Asosiy savol:
2. Chingizxonning tatar-mugul kabilalarini birlashtirishi va davlatni idora kilishi.


Maksad: Chingizxon xukmronligi davrida mugullarning ijtimoiy va iktisodiy axvoli xakida aytib berish, Chingizxon davlatining idora kilinishi tugrisida tushuntirish, uning tatar-mugul kabilalarni birlashtirishidagi shart-sharoitlarni aniklash va ijtimoiy xarakteriga baxo berish.


Identiv ukuv maksadlari:
2.1. Chingizxonning xukmronligi davrida mugul davlatining ijtimoiy va iktisodiy axvolini biladi.

2. 
   Chingizxon davlatining idora kilinishini tushuntiradi.
   
3. 
   Chingizxonning xukmronligidagi ijtimoiy xayotni ochib beradi.
   
4. 
   Mamlakatlarning tumanlarga bulinishiga baxo berish.
   

2 – asosiy savolning bayoni:
XIII asr boshlarida Amur daryosining yukori kismlari bilan Xitoyning shimoliy chegarasi urtasidagi territoriyada yashagan mugul kabilasining xonlaridan biri bulgan Timuchin (1155-1227) mugullarning turli kabilalarini va kup sonli tatarlarni birlashtirishga muvaffak buldi. 1206 yilda Onon daryosi vodiysida tuplagan kurultoyda Timuchin ulug xon deb e’lon kilindi va u Chingizxon deb atala boshladi.
Mugullar katta xarbiy ittifokning vujudga keltirilishi eng yirik istilolarini keltirib chikardi. Buning uchun kupgina shart-sharoitlar mavjud edi. Timuchin kuchli mugul xarbiy- kabila zodagonlariga boshchilik kilardi, bu xarbiy kabila zodagonlari bungacha xarbiy uljani kumsagan uz drujinachilarnidan iborat tajribali xarbiy kuchga ega edilar. Mugul kabilalari oddiy jangchilarning katta rezervlariga ega edilar. Mugullarning kuchmanchi chorvadorlar xayotini kechirishi ularda a’lo darajadagi otlik askarlarni ustirishga sababchi buldi, dexkonchilik bilan shugullanuvchi xalklar bu otlik askarlar bilan kushnichilik yashab va u bilan kupincha urushlar kilish bilan bir vaktda, xarbiy-texnika kupgina narsalarni shu xitoyliklardan kabul kilib olgan edilar. Jumladan, mugullar aloxida devor teshadigan va ut sochadigan kurollar yordamida shaxarlar olish san’atini batamom egallagan edilar.
Eng yakin yillar ichida Chingizxon Janubiy Sibirda yashagan kupgina xalklarni uziga buysundirdi. Ular orasida buryatlar, yokutlar, kirgizlar va boshka xalklar bor edi. 1211 yilda Chingizxon Shimoliy Xitoyni istilo kilishni boshlab, uni umrining sungi yillaridagina tamom kildi. Ammo Xitoyni uzil-kesil istilo kilishdan avval, Chingizxon Urta Osiyoda keng istilochilik ishlarini boshlab yubordi. 1218-1228 yillar davrida keng Xorazm davlatini istilo kildi, unga Xorazmdan tashkari Sharkiy Eron, Buxoro, Afgoniston davlatlari xam kirar edi. Chingizxon istilo kilgan mamlakatlarni va ulardagi shaxarlarni goyat shavkatsizlik bilan vayron kilib tashladi. Chingizxon karshilik kursatmokchi bulgan Buxoro, Samarkand, Urganch (Xorazm poytaxti) Marv va boshka shaxarlardagi axoli (moxir xunarmandlardan tashkari)ning kupchilik kismi kirib tashlandi. Moxir xunarmandlarni esa mugullar kullarga aylantirdilar. Yengilganlarning barcha molu mulki mugul urdalarining uljasi bulib koldi. Mugullar Urta Osiyodagi irrigasiya sistemasini yakson kildilar(jumladan, ular Marv yakinidagi mashxur Murgob tugonini buzib tashladilar).
Chingizxonning eng yakin noyonlar boshchiligidagi mugul kushinlarining bir kismi Kaspiy dengizining janubiy soxili buylab Zakavkazyega utib kirib, sung Kavkaz (Darbant darajasi) orkali Donga, kipchok chuliga chikdi. Bu yerdan, Kalka daryosi buyida, mugullar 1223 yilda birinchi marta ruslar bilan tuknashdilar, ruslar kipchok(poloves)larning ittifokchisi sifatida ularga yordam bermokchi bulgan edilar. Rus knyazlari bilan kipchok knyazlarining bir-birlari bilan kelishmasdan xarakat kilishlari okibatida ittifokchilar maglubiyatga uchradilar.