Nazorat topshiriklari: 1.Birinchi salibchilar xarakatining anik sabablari nimalardan iborat.
2. Salibchilarni birlashishida papa siyosatini urnini aniklang.
3. Yevropa feodallarining Sharkka yurish maksadini asoslaydigan sabab?
A) Yevropaning Sharkka uyushtirgan xarbiy mustamlaka siyosati.
V) Butning «Yarim oy»ga karshi kurashi.
S) Iso paygambar kabrini kulga kiritish.
D) Shark boyliklariga ega bulish.
Ye) Sharkda mustakil xrestian davlatini tuzish.
Salibchilik xarakatida asosiy ishtrokchilar?
A) Kambagallar .
V) Yer mulk va daromadi yuklar.
S) Savdogarlar.
D) Feodallar va risarlar.
Ye) Ruxoniylar.
3.Salib yurishlari kaysi asrlarni uz ichiga oladi?
A) XI-XII asrlar
V) XI asr oxiridan to XIII asr oxirigacha
S) IX-XI asrlar
D) XI asr boshlari XII asr oxirigacha.
S) X asr boshlari XIII asr oxirigacha
Ye) XI asr oxiri XIII asr boshlarigacha.
2-asosiy savol: Yevropa feodallarining va risarlarining Sharkka yurishi.
Maksad: Salibchilar xarakati jarayonini ta’riflab berish, risarlarning Sharkka yurishdan kuzlangan maksadalarini ochib berish xamda Sharkka yurishlarini tushuntirib berish. Mavzuni yorituvchi manbalar bilan tanishtirish.
Identiv ukuv maksadlari: 2.1. Dexkonlar va risarlar armiyasining Sharkka yurishini sababini aniklaydi.
2.2. Risarlar tomonidan bosib olingan territoriyalarda xarbiy xarakat uyushtirilishini biladi.
2.3. Salib yurishi papa siyosati ekanligini tushunadi.
2.4.Salib yurishlari necha marta takrorlanganligini belgilaydi.
2.5.Salib yurishlarini marshrutini xaritada kursatadi.
2-asosiy savolning bayoni: Salib yurishlarining boshlanishi 1096 yilga tugri keldi. 1096 yilning baxorida Shimoliy va Sharkiy Fransiyaning kisman Garbiy Germaniyaning dexkonlar ommasi salib yurishi uchun yulga tushdi. Kuyni puch yongokka tulgizilgan dexkonlarga monax Pyotr Amyenskiy (Pyotr Pustinnik) va kichik mulkdor risar Valter Golyak boshchilik kilidilar. Dexkonlar olomoni yomon uyushtirilgan, naridan-beri kurollantirilgan, ozik-ovkat maxsulotlari bilan muntazam ta’minlanib turilmas edi. Bu xol salibchilar «kofirlar» istikomat kiladigan yerlarga yetib bormasdanok ma’lum bulib koldi. Jumladan , salibchilar Reyn daryosi buyidagi shaxarlarga utib keta turib, u yerlarda pogromlar uyushtirdilar 1096 yilnitng kuzida risarlar, asosan fransuz va ital’yan risarlar, kisman Garbiy Germaniya risarlari junab ketdilar. Bu yurishga kuyi Lotaringiya gersogi Godfrid Bulonskiy boshchilik kilib, uzi bilan birga Sharkka ikkita ukasi – Bolduin bilan Yevstafiyni olib ketdi. Shimoliy fransuz feodallariga Normandiya grafi Robert xamda Flandriya grafi boshchilik kildilar. Salibchilar bosib olingan territoriyada uz davlatlarini tuzdilar bu davlat Kuddus kirolligi deb ataldi. Bu davlatga dastlab Gotfrid Bulonskiy kirol kilib saylandi. Ammo, Kuddus kirolligi Balduinning vorislari zamonida (1100 - 1118) kat’iy rasmiylashdi. Kuddus kirolligi uziga xos «namunali» feodal davlat edi. Kuddus kirolligidan tashkari, shu kirollikning vassal davlatlari sifatida yana uchta yirik knyazlik : Antioxiya knyazligi, Tripoli va Edessa grafliklari bor edi. Salibchilar Sharkda mudofaani tashkil kilmok uchun uziga xos doimiy kushin tuzishga majbur buldilar. 1099 – 1100 yillarda birinchi salib yurishi tamom bulgandan keyin risarlarning bir kismi Yevropaga kaytib ketdi. Shundan keyin bu risarlarga yordam tarikasida diniy – risarlik ordenlari barpo etildi. Ordenlar papaga buysunardi. Sharkda uchta orden tashkil etildi. 1119 yilda birinchi bulib tampliyerlar yoki ibodatxona axillari degan italyan ordeni bunyodga keldi. Tez orada shunga uxshash gospitalyerlar yoki ionnitlar degan italyan ordeni joriy etildi. Keyinrok 1190 yilda nemislarning uchinchi bir ordeni ta’sis etilib, u Nemis yoki Tevton ordeni deb ataldi. Tevton ordeni Prussiyani istilo etib va shuning okibatida «Tevton» ordeni degan nom urniga «Pruss» ordeni degan nom oldi. Birok Kuddus iorolligi diniy-risarlik ordenlari tarzidagi kushimcha kuchga ega bulishiga karamay, uning axvoli juda nochor edi. XII asrning 30-40 yillarida Kuddus kirolligi eng kuchli kirolikka aylangan edi. Ammo 1144 yilga kelib uning yerlarining anchagina kismini (Kichik Armaniston va Edessani) turklar bosib oldi. Kuddus kiroli turklarga karshi Yevropadan yordam berish uchun yangi risarlarni chakirishni surab papaga murojaat kildi. Bunga javoban, 1147-1149 yillarda ikkinchi salib yurishi uyushtirildi. Ikkinchi salib yurishida fransuz kiroli Lyudovik VII va german imperatori Konrad III xam katnashdilar. Lekin yurishga tortilgan xarbiy kuchlar ancha ancha kup bulishiga karamay, bu yurish butunlay muvaffakiyatsizlik bilan tugadi. Uchinchi salib yurishining eng muxim natijasi, yukorida eslatib utilganidek, Kipr orolining Garbiy yevropaliklar tomonidan istilo etilishi buldi. Keyinchalik Kuddus kiroli uz saroy axiillari bilan birga Akradan bu yerga kuchib keldilar. Salibchilarning barcha yer-mulklari ichida Kipr kirolligi eng mustaxkam kirollik bulib chikdi. Bu kirollik XV asrning ikkinchi yarmigacha, ya’ni 250 yil yashadi.
