O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti tarix fakulteti

. 
Taqqoslash
yordamida predmetlar o’zaro solishtirilib, ularning o’xshash, umumiy 
tomonlari va bir-biridan farq qildiruvchi individual belgilari aniqlanadi. 
Taqqoslash analizni taqoza qiladi. Chunki predmetlarni yaxlit xolda solishtirib Bulmaydi. 
Ular u yoki bu xossasiga ko’ra taqqoslanishi kerak. Buning uchun u xossalar ajratilishi 
lozim. 
analiz
yordamida predmet fikran uni tashkil qiluvchi kismlar, tomonlarga ajratilib, xar 
qaysisi aloxida o’rganiladi. 
Sintez
analizga teskari usul Bulib, u analiz davomida ajratilgan kismlar, tomonlarni 
fikran birlashtirib, predmetni bir butun xoliga keltirishdan iborat. Sintez Bulmasa 
predmet xaqida yaxlit fikr xosil qilib Bulmaydi. Analiz va sintez uzviy bogliqdir.
Tushuncha xosil qilish uchun predmetning yuqoridagi usullar bilan aniqlangan 
umumiy va individual belgilarining muximlari ajratilishi, nomuximlari chetlashtirilishi 
lozim. Bu esa 
abstraktsiyalash
yordamida amalga oshiriladi. 
Umumlashtirishda
predmetlar ularning ayrim umumiy, muxim xususiyatlariga ko’ra 
sinflarga birlashtiriladi va shu tariqa bitta tushunchada bir jinsli predmetlarning 
barchasini fikr qilish imkoniyati yaratiladi. 
Tushunchaning shakllanishi so’z bilan uzviy bogliq. Ular o’rtasidagi aloqadorlik 
tafakkur va til o’rtasidagi boglanishning konkret tarzda namoyon Bulishidir. 
Tushunchalar so’z va so’z birikmalari yordamida ifoda qilinadi. Masalan «talaba», 
«tarix fakulteti», «O’zbekiston milliy universiteti» va shu kabilar so’zlardan iborat. Lekin 
bundan tushuncha va so’z aynan bir xildir, degan xulosa kelib chiqmasligi kerak. Bitta 
tushuncha xar xil tillarda, ba’zan bir tilda xam turli xil so’zlar bilan ifoda qilinadi. 
Tilimizdagi omonim va sinonim xodisalari so’z va tushunchaning nisbiy mo’staqil xolda 
mavjudligidan dalolat beradi. 
Shuni xam aytish lozimki, so’zning ko’p ma’noga ega Bulishi ba’zan fikr yuritish 
jarayonida tushunchalarni aralashtirib yuborishga olib keladi. Shuning uchun xam fan va 
texnikada ko’proq terminlardan foydalaniladi. 
Termin
qat’iy bitta tushunchani ifoda 
qiluvchi so’z Bulib, muayyan ilmiy bilish soxasida bir xil ma’noda ishlatiladi. 
2. Tushuncha o’zining mazmuni va xajmiga ega.