O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti

2.3. Umumta’lim maktablarida O’rta osiyo xalqlari antik davr tarixini 

o’rganishda  yunon tarixchilari  asarlarining o’rni 

                                    mavzusini o’rganish – tajriba sinov ishi  

 

           O’rta  osiyo  xalqlari  antik  davr tarixini o’rganishda  yunon tarixchilari  

asarlarining o’rni mavzusini interfaol usulda yoritishda biz trening darslarida 

o’qitilishini amaliyot mobaynida bir necha bor sinovdan o’tkazdik va u 

boshqalariga nisbatan ijobiyroq samara berdi. 

Interfaol metodlarda ishlash va o’sha sharoitlarda ishlash malakalarini xosil 

qilish uchun treninglar tashkil etiladi. Treningda ishtirok etuvchilar ma’lum 

bo’lgan metodlarni o’z o’quv faoliyatlarida foydalanish uchun malaka va 

ko’nikmalarni xosil qiladilar. Treninglar davomida mavjud bo’lgan yangi metodlar 

muxokama qilinadi, o’rganiladi, ko’nikmalar xosil qilinadi. O’zlari shu asosda 

yangicha ishlash faoliyatiga o’rganadilar. 

Umuman treninglar qo’shimcha ta’lim olishning asosiy formalaridandir. 

Treningning o’ziga xosligi shundaki, mutaxassisni o’z faoliyatini, qobiliyatini 

oshirishga yo’g’rilgan bo’ladi. O’qituvchi o’z o’quv-biluv faoliyatida vaqtdan 

unumli foydalanishni mustaqil ish yuritish, qarorlar kabul qilishni o’rganadi. 

Mutaxassislar treningni to’rt guruhga bo’lishni tavsiya etadilar: 

-    o’z faoliyatini tashkil etuvchi mashg’ulotlar; 

-    komanda bo’lib ishlashga tayyorlanish; boshqalarni o’qitish ko’nikmasini olish; 

qo’shimcha ta’lim oluvchi ehtiyojini qondirish. 

Trening guruhlarida ishlarni tashkil etish qoidalari qanday bo’lmogi kerak? 

Birinchidan, "Shu yerda va xozir" qoidasi, guruhni tashkil etish momentida 

qoida, fikr, muloxazalar, jarayon kechishi hisobga olinishi kerak. Shu yusinda har 

bir ishtirokchining diqqat e’tiborini shaxsan o’ziga va atrofida kechayotgan 

voqyealarga torta olish, ishtirokchining o’zini qanday tuta olishi, ko’rsata olishiga 

e’tibor qaratilishi kerak. 

Ikkinchidan, samimiyat va ochiqchasiga qoidasi: Shunga erisha olish 

kerakki, guruh a’zolari ko’zbuyamachilik va yolgondan holi bo’lishlari shart, 

---

 

62

guruhdagi shaxslarni o’ziga ishonchi va soglom vaziyat - ishning maqsadli 

borishiga turtki bo’ladi. Bunday muxitni yaratish shaxslar orasidagi muloqotning 

samarali kechishini ta’minlaydi. Albatta guruhlarda yangi ish boshlanganda 

bunday vaziyatni xosil qilish mumkin. Har doim ham guruhlar ishini tashkil 

etishda bir-birini qo’llash, xayrixoxlik ochiqchasiga samimiy fikr bildirish 

imkoniyatlari bulavermaydi. Bunday holda trener har bir ishtirokchining 

ximoyalanganligi, ochiqchasiga o’z fikrini bayon eta olishiga muxit yaratishi 

kerak. Shundagina guruh ishtirokchisi muloqot jarayonida o’zi o’ylagan, aytishi 

mumkin bo’lgan fikrni o’sha zaxotiyoq, o’z vaqtida aytadi, bildiradi. 

Uchinchidan, "Men" qoidasi

56

. Guruhlarda hammaning fikri undok yoki 

bundok, deb aytish man etiladi. Fikrlar faqat ayrim shaxslar tomonidan, uning o’z 

nomidan fikr-muloxazalari alohida-alohida bildirilishi kerak. Bunda bildirilayotgan 

fikr yoki g’oya shaxe mas’uliyatiga yuklanadi. U qanday bo’lsa shunday kabul 

qilinadi. Shu yusinda guruhda har bir shaxsining roli va o’rni bo’lishiga erishiladi. 

To’rtinchidan, faollik qoidasi. Guruh ishida passiv kuzatuvchi bulmasligi 

kerak. Topshiriklar yechimida hamma katnashchilar shaxsan ishtirok etishi zarur. 

Agar guruh a’zolaridan birortasi faol katnashishdan bosh tortsa, uni kelgusi ishda 

katnashishi yoki katnashmasligini kurib chщishga to’g’ri keladi. 

Beshinchidan, guruhda nima sodir bo’lsa o’z joyida qolish qoidasi. Guruhda 

etik talablar, ruxiy holatlarni vujudga keltirish uchun guruhda sodir bo’ladigan 

nourin, noto’g’ri fikrlar tanqid ostiga olinmasligi, muxokama qilinmasligi juda 

muhimdir. Nimaiki aytilsa, gapirilsa guruhda qolib ketishi kerak. 

Trening jarayonida qo’llaniladigan metodlar 

Treningni tashkil etish va o’tkazishda shunday metodlar mavjudki ular 

universal harakterga ega. Masalan, guruhiy munozaralar, uyin asosidagi metodlar, 

vaziyatlarni modullashtirish, inson sezgilarini rivojlantirish texnikalari, mediativ 

texnikalar va boshqalardir. 

                                                 

56

  Ўқув  юртларида  ўқитишнинг  замонавий усуллари. Ўқув – услубий  қўлланма. Тошкент. 2002 йил. 

 

 

---

 

63

Lekin biror maqsadni ko’zda tutadigan treninglarning o’ziga xos metodlari ham 

mavjud.