O'zbekiston respublikasi

Qonun  ustuvorligini  ta’minlash. 

O’zbek  modelining  yana  bir  harakterli 

tamoyili  qonun  ustuvorligini  yoki  ijtimoiy  yo’naltirilgan  bozor  iqtisodiyotining 

huquqiy  asoslarini  ta’minlash  bilan  bog’liqdir.  Chunki  bozor  munosabatlarining 

o’ziga xos qonun va qoidalari bo’lishi tabiiy. Xorijda bunday tartib va qoidalar bir 

necha  yuz  yillar  mobaynida  shakllanib,  takomillashib  kelgan.  Ularni  inkor  etish 

yoki mensimaslik - xato. Global iqtisodiyotga integrasiyalashuv ham aynan shuni - 

ularga rioya etishni talab qiladi. 

O’zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  Islom  Karimov  ta’kidlaganidek, 

«ijtimoiy  yo’naltirilgan  bozor  iqtisodiyotining  qonunchilik  asosini  yaratish  -  bu 

faqat  o’tish  davrining  majburiy  shartigina  bo’lib  kolmay,  balki  huquqiy  davlatni 

barpo  etishning  o’ziga  xos  xususiyati  hamdir».    Bu  xulosadan  ko’rinib  turibdiki, 

bozorga  o’tish  sharoitida  xo’jalik  yuritishning  muayyan  yo’nalishlarini  tartibga 

solish bo’yicha qabul qilinadigan qonunlar qisqa muddatga yoki tor sohalar bilan 

cheklanib  qolmasdan,  uzoq  muddatlarga  muljallangan  jamiyat  hayotining  barcha 

jihatlarini  huquqiy  ta’minlashga  qaratilgan  bo’lishi  lozim.  Ayni  paytda 

Prezidentimiz  qonunlar  xayotiy,  amaliyot  bilan  uzviy  bog’liq  bo’lishi  va  undan 

kelib  chiqmog’i,  qonun  xujjatlarining  bevosita  ta’sir  kuchi  shunga  muvofiq 

fukarolarning  ham  huquqiy  madaniyati  yuqori  bo’lishi  lozimligini  ta’kidlaydi. 

«Qonunning  ustuvorligi  shuni  bildiradiki,  asosiy  ijtimoiy,  eng  avvalo,  iqtisodiy 

munosabatlar  faqat  qonun  bilan  tartibga  solinadi,  uning  barcha  katnashchilari  esa 

xech bir istisnosiz huquq normalarini buzganligi uchun javobgar bo’ladi».

39 

O’zbekiston  Respublikasi  Konstitusiyasining  53-moddasida  «Bozor 

munosabatlarini  rivojlantirishga  qaratilgan  O’zbekiston  iqtisodiyotining  negizini 

xilma-xil  shakldagi  mulk  tashkil  etadi.  Davlat  ...  barcha  mulk  shakllarining  teng 

huquqligini  va  huquqiy  jixatdan  bab-barobar  muhofaza  etilishini  kafolatlaydi. 

Xususiy  mulk  boshqa  mulk shakllari kabi  daxleiz va  davlat himoyasidadir»

40

  deb 

mustaxkamlab qo’yilgan. O’zbekistonda «Yer, yer osti boyliklari, suv, usimlik va 

hayvonot dunyosi hamda boshqa tabiiy zaxiralar umummilliy boylikdir».

41

 

Davlat  tasarrufidan  chiqarish  va  xususiylashtirishni  amalga  oshirishni 

huquqiy-me’yoriy  jihatdan  ta’minlash  maqsadida  «O’zbekiston  Respublikasida 

mulkchilik to’g’risida» (1990), «Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtrish 

to’g’risida»gi 

(1991) 

O’zbekiston 

Respublikasi 

qonunlari, 

Vazirlar 

Maxkamasining «Mahalliy sanoat, aholiga maishiy xizmat ko’rsatish, davlat savdo 

va umumiy ovqatlanish korxona va tashkilotlarini davlat tasarrufidan chiqarish va 

xususiylashtirishni tashkil etishning chora-tadbirlari to’g’risida»gi qarori va boshqa 

qonunosti hujjatlari qabul qilindi. 

                                                 

39

 Ислом Каримов. Асарлар, 1-жилд, Т., «Ўзбекистон», 1996, 321-бет  

40

 Узбекистон Республикаси Конституцияси. - Т., «Ўзбекистон», 2003, 11-бет. 

41

 Ўша жойда. 12-бет 

---

29 

 

«Tovar  bozorlarida  monopolistik  faoliyatni  cheklash  va  raqobat  to’g’risida» 

(1996),  «Iste’molchilar  huquqlarini  himoya  qilish  to’g’risida»  (1996),  «Tabiiy 

monopoliyalar to’g’risida»gi (1997) qonunlar mamlakatimizda raqobat muhitini ri-

vojlantirish,  bozorlarda  monopolistik  holatlarning  oldini  olishda  huquqiy  asos 

bo’lib xizmat qilayotir. 

Tadbirkorlik  faoliyatining  qonuniy  asoslarini  yaratish  va  takomillashtirish 

maqsadida  1995  yilda  «Kichik  va  xususiy  tadbirkorlikni  rivojlantirishni 

rag’batlantirish  to’g’risida»gi  qonun  qabul  qilindi.  1997-1999  yillarda  esa 

«Xo’jalik  yurituvchi  subyektlarni  davlat  tomonidan  nazorat  qilish  to’g’risida», 

«Tovar ishlab chiqaruvchilar va tadbirkorlar palatalari to’g’risida», «Tadbirkorlik 

va  tadbirkorlar  faoliyatini  kafolatlash  to’g’risida»gi  qonunlar  qabul  qilindi.  2000 

yilda  «Tadbirkorlik  faoliyati  erkinligining  kafolatlari  to’g’risida»gi  qonunning 

qabul 

qilinishi 

ham 

tadbirkorlik 

faoliyatining 

yanada 

kengayishi 

va 

mustahkamlanishida muhim ahamiyat kasb etdi. 

Qonun  ustuvor  bo’lmagan  joyda  korrupsiya  va  boqimandalik,  o’g’irlik 

yulg’ichlik  g’aznani talash,  tayyorga  ayyorlik  kabi  jamiyat  me’yoriy  holatiga  zid 

illatlar  tomir  otadi.  Shular  orasida  bir  qarashda  oddiy,  beozor  tuyuladigan 

boqimandalikning ham xavfi juda katta. 

Boqimandalik,  o’zining  lug’aviy  ma’nosiga  ko’ra,  birovning  qaramog’ida 

bo’lish, birovga boqimlik, nonxurlik, qaramlikni bildiradi. 

Xo’sh, u qanday va qayerdan paydo bo’ladi? 

Haddan  tashqari  markazlashgan  reja  va  qat’iy  taqsimot  hukmron  jamiyatda 

boqimandalik  uchun  iqtisodiy  va  ijtimoiy  sharoit  mavjud  bo’ladi.  Buni  sobiq 

ittifoq misolida ko’rish mumkin. Chunki, moddiy ne’matlar ularni ishlab chiqarish 

uchun  sarflangan  mehnatga  muvofiq  emas,  sun’iy  ravishda  taqsimlash  vositalari 

orqali bir xil, ya’ni  hammaga teng bo’linar va iste’mol etilardi. O’tgan 70 yildan 

ko’prok davr mobaynida bunday kayfiyat ("Bersang - yeyman, ursang - ulaman!") 

kishilarning  ongiga  chuqur  singib  ulgurdi.  Shuning  uchun  bunday  kayfiyatdan 

qutulish  tez  va  oson  kechmaydi.  Jamiyatni  boqimandalik  kayfiyatidan  batamom 

forig’  etish  mulkka  egalik  ko’nikmalarini  to’la  shakllantirish  kabi  muayyan  davr, 

targ’ibot-tushuntirish, uqitish-o’rgatish ishlarini talab qildi. 

Albatta,  hyech  bir  jamiyat  boqimandalik  rivoj  topishidan  manfaatdor  emas. 

Lekin, shunga qaramay, u turli shakllarda zoxir bo’ladi. 

Avvalo,  boqimandalikning  uch  turini  bir-biridan  farqlash  kerak.  Birinchisi, 

eng  oddiy,  maishiy  shaklda  namoyon  bo’ladi.  Hyech  qayerda  ishlamaydigan, 

hyech kimga nafi tegmaydigan, birovlar mehnatining natijasini o’zlashtirishni odat 

qilgan, boshqalar hisobiga kun o’tkazib yuradiganlar shular jumlasidandir.

42

 

Boqimandalikning  ikkinchi  turiga,  uning  yasama,  soxta  shakli  kiradi. 

Masalan,  sho’ro  zamonida  «og’alar»ning  boshqa  respublikalar  aholini 

boqimandalikda  ayblashi  davlat  siyosati  darajasiga  ko’tarilgan  edi.  Go’yo  milliy 

respublikalar  o’zlarini  o’zlari  boqa  olmaydi,  shuning  uchun  milliy  byudjet 

                                                 

42

 Н.Тўхлиев Тараққиѐтнинг ўзбек модели. Т.:2012. 133-134 бетлар 

 

---

30 

 

taqchilligini to’ldirish  maqsadida umumittifoq  byudjetidan dotasiya  oladi, markaz 

boshqa  o’lkalar  uchun  donorlik  vazifasini  bajaradi.  Milliy  respublikalar  esa, 

aksincha,  o’zlarini  «umumiy  qozon»ga  ko’p  ulush  qo’shgan-u,  ammo 

«cho’mich»da  qoqilgan  hisoblardi.  Aslida  yagona  xalq  xo’jaligi  kompleksi  deb 

atalgan xalqlar va milliy tuzilmalar konglomeratiga kim qancha bergani-yu, undan 

qancha  olganini  aniq  aytish  qiyin  edi.  Qizg’in  baxslar  natijasi  o’laroq  respublika 

xo’jalik hisobi tushunchasi paydo bo’ldi. Viloyatlar, shaharlar va tumanlar ham o’z 

xo’jalik  hisobini  tashkil  etishga  kirishib  ketdi.  Biroq  ular  biron-bir  amaliy  natija 

bermadi.  Boshqacha  bo’lishi  ham  mumkin  emasdi.  Bu  boradagi  baxs  va 

extiroslarga  SSSRning  barham  topishi,  milliy  respublikalar  o’z  davlat 

suverenitetini o’rnatishi, bozor munosabatlariga o’tish nuqta qo’ydi. 

Boqimandalikning  uchinchi  shakli  ancha  uyushgan  va  takomillashgan.  Unga 

qarshi samarali ko’rash olib borilmasa, jamiyatga juda katta iqtisodiy va ma’naviy 

zarar  yetkazadi.  Odatda  u  davlat,  o’rta  va  quyi  bo’g’inlarda  yaratilgan  moddiy 

ne’matlarni,  resurslarni  taqsimlash  jarayonida  sodir  bo’ladi.  To’g’ri,  bozor 

iqtisodiyotiga  o’tish  munosabati  bilan  moddiy-texnika  ta’minoti,  fondlarni 

taqsimlash,  har  xil  limitlarni  ajratish  kabi  mexanizmlarga  barham  berildi.  Ammo 

xali  ham  turli  xil  darajalarda  markazlashgan  pul  resurslarini  shakllantirish  va 

ulardan foydalanish institutlari mavjud. Xuddi ana shu joyda boqimandalik uchun 

imkoniyat vujudga kelishi mumkin. 

Markazlashgan  pul  resurslarini  shakllantirish  va  undan  foydalanishning  eng 

muhim  quroli  davlat  byudjeti  va  maxalliy  byudjetlardir.  Byudjet  daromadlari, 

asosan, soliqlardan hosil bo’ladi. Uning kichik bir qismi bojxona bojlari va resurs 

to’lovlari  hisobiga  to’g’ri  keladi.  Bevosita  aholi  daromadlaridan  undiriladigan 

soliqlar  hisobiga  ham  davlat  byudjeti  daromadlari  shakllanadi.  Mamlakatimizda 

korxona  daromadlari  va  aholi  daromadlaridan  bevosita  undiriladigan  soliqlar 

sezilarli  darajada  o’sganligiga  qaramasdan,  ularning  yalpi  ulushi  byudjet 

daromadlarining 40 foizga yaqinini tashkil etadi, xolos. Bilvosita soliqlar (asosan, 

aksiz  va  qo’shimcha  qiymat  soliqlari)  miqdori  biroz  pasaygan  bo’lsada,  byudjet 

daromadlarida ularning hissasi baland - qariyb 50 foizga teng. 

Davlat o’zi beradigan ayrim xizmatlarga haq to’lash, iqtisodiyotda harajallar 

darajasini  nazorat  qilish,  daromadlarni  taqsimlashdagi  tengsizlikni  bartaraf  etish, 

mamlakat sanoatini chet ellik raqobatchilardan himoyalash va boshqa maqsadlarda 

soliq undiriladi. Agar davlat u yoki bu turdagi mahsulot ishlab chiqarishni (tamaki, 

aroq) kamaytirishni xoxlasa, unga ko’proq soliq belgilaydi. 

Iqtisodiyotni  moliyalashtirishga  ketadigan  byudjet  harajatlari  hissasi  barcha 

byudjet  harajatlarining  50  foizdan  ziyodrog’ini  tashkil  etmoqda.  Byudjet 

harajatlarida ijtimoiy-madaniy tadbirlarning ulushi - 45,3 foiz. 

Davlat  hamma  vaqt  davlag  byudjeti  daromad  va  harajat  qismlarining 

muvozanatda  bo’lishidan  manfaatdor.  Agar  byudjetning  daromad  qismidan 

harajati  oshib  ketsa,  passiv  byudjet  balansi  vujudga  keladi.  Bu  -  davlat  byudjeti 

taqchilligiga olib keladi. 1995 yili mamlakatimizda davlat byudjeti taqchilligi yalpi 

ichki mahsulotning 2,8 foiziga teng edi. Necha yillardan beri faol byudjet balansi 

amal qilib kelmoqda. 

---

31 

 

Pul  resurelaridan  foydalanishni  tashkil  etishning  davlat  va  mahalliy 

byudjetlaridan tashqari yana boshqa shakllari ham mavjud. Davlat sug’urta fondi, 

davlat  bandlik,  salomatlik,  "Sog’lom  avlod  uchun‖  fondlari  va  boshqalar  shular 

sirasiga kiradi. Ular davlat byudjeti mablag’larining harakatchanligini oshirishga, 

zarur bo’lganda mablag’lardan aniq yo’nalishlarda maqsadli foydalanishga xizmat 

qiladi.  Ammo  mavjud  mablag’larni  qayta  taqsimlash  chog’ida  ijtimoiy  ehtiyojlar 

zarar  ko’rmasligi,  davlatning  muhim  xayotiy  zaruratlariga  sarflanadigan 

harajatlar miqdori kamaymasligi lozim.  Shuning uchun ham bozor iqtisodiyotiga 

o’tish  sharoitida  aniq  yo’nalishlar  bo’yicha  byudjetdan  tashqari  maxsus  fondlar 

tashkil  etiladi.  Ular  davlat  va  mahalliy  byudjet  vositalaridan  ham  foydalanishi 

mumkin. 

Masalan,  ijtimoiy  sug’urta  fondi  turli  xil  nafaqalarni  to’lash  uchun  pul 

resurelarini tashkil etishni ko’zda tutadi. U vaqtincha ish qobiliyatini yo’qotganlik, 

homiladorlik  va  tug’ish,  sanatoriy  va  kurort  xizmatlarini  moliyalashtirish  va 

boshqa  maqsadlarga  xizmat  qiladi.  Bu  fond  harajatlarining  asosiy  qismi  turli 

nafaqalarga  sarflanadi.  U  sug’urta  yo’li  bilan  tashkil  etiladi.  Bu  jarayonda  turli 

mulk  shakllaridagi  korxona  va  tashkilotlar,  ayrim  shaxslar,  xususan,  tadbirkorlik 

faoliyati bilan shug’ullanadiganlar majburiy tarzda ishtirok etadi. 

Davlat bandlik fondi esa o’z ish joyini yo’qotgan va yo’qotish xavfi bo’lgan 

kishilarni  moddiy  qo’llab-quvvatlash  hamda  ularni  boshqa  mutaxassisliq  kasb-

hunarga o’rgatish uchun zarur vositalarni bir joyga to’plash maqsadida tashkil eti-

ladi. Bozor iqtisodiyotiga o’tish sharoitida xodimlarning malakasi va ma’lumotiga 

qarab  ish  joyi  bilan  ta’minlash  kafolati  o’z  ahamiyatini  yo’qotsa-da,  ammo 

fuqarolarning o’z ish joyini egallash, mehnat qilish va erkin kasb tanlash huquqini 

ta’minlash mas’uliyatini davlat o’zidan soqit qilmaydi. 

Ko’rinib  turibdiki,  byudjet  va  undan  tashqari  fondlar,  vosita  va 

mablag’larning o’z o’rni hamda ahamiyati bor. Ijtimoiy ahvolimiz, oila a’zolarimiz 

soni  va  tarkibiga  qarab,  har  birimiz  ulardan  manfaatdorlik  bilan,  imtiyoz  asosida 

foydalanish  huquqiga  egamiz.  Shunday  ekan,  byudjet  va  fondlarga  to’lovlardan 

bosh  tortish  yoki  ulardan  ozod  bo’lishga  urinish  davlat  hisobidan  o’ziga  moddiy 

qulaylik  va  ungaylik  yaratish,  oxir-oqibatda  esa  davlat  oldidagi  boqimandalikdan 

boshqa narsa emas. 

Soliq  to’lamaslik  yoki  firibgarlik  bilan  unga  chap  berish  yoki  o’ziga 

noqonuniy  imtiyoz  yaratib  olish  -  jinoyatdir.  Bo’larning  hammasi  «O’zbekiston 

Respublikasi  fuqarolaridan  va  fuqaroligi  bo’lmagan  shaxslardan  olinadigan 

daromad  solig’i  to’g’risida»  (15.02.1991),  «Mahalliy  soliqlar  va  yig’imlar 

to’g’risida» (7.05.1993), «Jismoniy shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliqlar 

to’g’risida»gi  (28.12.1993)  qonunlarimiz  hamda  O’zbekiston  Respublikasining 

Soliq  kodeksi  (24.04.1997)  va  Bojxona  kodeksi  (26.12.1997)  va  boshqa  qonun-

qoidalarni qo’pol ravishda buzishdir. 

Agar  bunday  qulayliklarga  ega  bo’lish  uchun  shaxs,  korxona  yoki  tarmoq 

«indulgensiya»ni  qo’lga  kiritsa,  ya’ni  o’zi  uchun  "zarur"  qo’shimcha 

imkoniyatlarni qonuniy rasmiylashtirib olsachi? Buning yomonligi shundaki, unda 

ishlab  chiqarish  harajatlari,  mahsulot  tannarxi  boshqa  turdosh  korxonalarga 

---

32 

 

nisbatan past bo’ladi. Natijada, yuqori daromad (foyda) oladi. Tabiiyki, o’z ishchi 

va  xizmatchilariga  ham  yuqori  ish  haqi  beradi.  Shu  yo’sinda  tarmoq  va  guruh 

xudbinligi, boqimandaligi shakllanadi. Bir toifadagi, bir xil sharoitdagi korxonalar 

va  ulardagi  ishchi  va  xizmatchilar  o’rtasida  ziddiyat  paydo  bo’ladi.  Chunki  bir 

korxonada  har  bir  so’m  pul,  mahsulot  peshona  teri  evaziga,  barcha  jismoniy  va 

aqliy  imkonmyatlar  to’la  safarbar  etilgan  holda,  zaxmat  chekib  topilsa,  ikkinchi 

korxonada  bunday  imkoniyatga  juda  oson  -  sun’iy  yo’l  orqali  erishiladi.  Bunday 

psixologiya  esa  tez  tomir  otadi,  atrof-muhitga  salbiy  ta’sir  o’tkazadi.  Uni 

iqtisodchilar  «boqimandalik  sindromi»  deb  ataydi.  Negaki,  ayrimlar  davlat 

byudjeti  vositalaridan  "bemalol"  foydalanishga  o’rganib  qoladi.  Bunday 

toifadagilar, odatda, «chiptasiz yo’lovchilar»ga o’xshatiladi. 

Deylik, xalq ta’limini takomillashtirishga 100 milliard sum mablag’ zarur. Bu 

raqam  mamlakatning  katta  yoshdagi  aholisi  soniga  taqsimlansa,  10000  so’mdan 

to’g’ri keladi. Ya’ni, ularning har biri xalq ta’limi rivoji uchun davlat byudjetiga 

shuncha miqdorda ulush qo’shishi lozim. Agar bu ish erkin va ixtiyoriylik asosida 

amalga  oshiriladigan  bo’lsa,  ayrim  fuqarolar  o’z  ulushini  -  soliq  boj  va  boshqa 

zarur  to’lovlarni  to’lamasligi  mumkin.  Natijada,  mamlakat  xalq  ta’limini 

moliyalashtirish  manbalarining  muayyan  qismidan  mahrum  bo’ladi.  Moddiy 

ne’matlarni  ishlab  chiqarishga  o’z  hissasini  qo’shmasdan  turib,  undan 

foydalanishga  harakat  qiladiganlar  ana  shunday  «chiptasiz  yo’lovchilar» 

hisoblanadi. 

Aytish  mumkinki,  ijtimoiy  boqimandalarning  jamiyatga  keltiradigan  moddiy 

va ma’naviy zarari ko’lami jihatidan juda xavfli. Chunki bu toifadagi boqimandalar 

davlatning  cho’ntagiga  chang  soladi.  Lekin  o’g’riga  jazo  bor-u,  boqimandalik 

uchun aniq jinoiy javobgarlik yo’q Shuning uchun ham bu illat ancha yashovchan. 

Ammo ijtimoiy himoyaga muxtoj yoki boshqa davlat byudjeti hisobidan kun 

kechiradiganlar,  masalan,  nafaqaxo’rlarni  boqimanda  yoki  davlatga  boqim,  deb 

atash mumkin emas. O’zbekiston aholisining qariyb yarmidan ko’prog’i mehnatga 

qobiliyatli yoshdagilardir. Qolgan qismini esa mehnatga qobiliyatli yoshdan yuqori 

yoki pastlar, nogironlar, vaqtincha mehnatga layoqatini yo’qotganlar tashkil etadi. 

Odatda ular davlat byudjeti hisobidan nafaqa va imtiyoz bilan ta’minlanadilar. 

Nima uchun ular davlatga boqimanda emas? Chunki, birinchidan, o’zini o’zi 

boqishga  qurbi  yetmaydigan  fuqarolarga  g’amxurlik  ko’rsatish  -  ijtimoiy 

yo’naltirilgan bozor iqtisodiyoti  - davlatimiz siyosatining asosiy  yo’nalishlaridan. 

Ikkinchidan,  bugun  byudjet  hisobidan  nafaqa  yoki  imtiyoz  olib  turgan 

fuqarolarning aksariyati ilgari o’z davlagi va uning ravnaqi yo’lida mehnat qilgan, 

kolaversa,  nafaqa  jamg’armasini  shakllantirishga  o’z  hissasini  qo’shgan.  Maktab 

yoki  undan  kichik  yoshdagilar,  talabalar  esa  mamlakat  kelajagidir.  Ularga 

sarflanayotgan mablag’ istiqbolda bir necha o’n barobar bo’lib qaytadi. 

Mamlakatimizda  ijtimoiy  ishlab  chiqarishni,  qo’shma  va  xususiy 

tadbirkorlikni,  xalqaro  savdo-sotiqni  rivojlantirishning  iqtisodiy-moliyaviy 

mexanizmlari,  huquqiy  va  moddiy  asoslari  yaratilgan.  Ularning  to’la  ishlashi, 

davlat  va  maxalliy  byudjetlarni,  ijtimoiy  fondlarni  mablag’  bilan  ta’minlash 

imkoniyatlari  kengaymokda.  Bular  masalaning  asosiy  tomoni.  Uning  boshqa 

---

33 

 

muhim  tomoni  ham  bor:  jamiyatda  yaratilgan  moddiy  ne’matlarni  taqsimlash  va 

qayta  taqsimlash,  ularning  ixtiyoridagi  vosita  va  mablag’larni  aniq  maqsadga 

yo’naltirish  va  bu  borada  xudbinlikka  yo’l  qo’yilmasligi  kerak.  Eng  asosiysi, 

Prezidentimiz Islom Karimov ta’kidlaganidek, faqat uyushgan bozorgina xalqning 

ijodiy va mehnat imkoniyatlarini ochib bera oladi, boqimandalikka xotima beradi, 

tashabbuskorlik  va  ishbilarmonlikni  rivojlantira  oladi,  rag’batlantirishni  va 

yuqotilgan egalik tuyg’usini qayta tiklaydi. 

Muhimi, kishilarimizning huquqiy madaniyatini yanada oshirib borish lozim. 

Ana  shundagina  ular  o’zlarining  huquq  va  burchlarini  to’laroq  anglaydi, 

qonunbuzarliklarning  oldi  olinadi.  Qonun  ustuvor  joyda  esa  adolat  barqaror 

bo’ladi.