O‘zbekisтon respublikasi

G_b ;

tahlil qilish tugagan yildan oldingi har qanday yil birlamchi yil qilib olinishi mumkin. Amalda hisoblashga oson bo‘lishi uchun 10 ga karra yillar olinadi (masalan, 2000 yil).

Bunda tanlangan birlamchi yildan G_b
quyidagicha aniqlanadi:
tahlil yiligacha G bo‘lgan vaqt

  G  G_b , (3.7)
Statistik ma’lumotlar asosida korxona bo‘yicha solishtirma jarohatlanishni (ishlagan odamlar soniga nisbatan, foizda) quyidagi ifoda orqali aniqlaymiz:

J  ^Jumi 100
si _Rto
, (3.8)

bu yerda
^J si

• 
  korxona bo‘yicha solishtirma jarohatlanish, %;
  

^Rto


^Jumi

• 
  tahlil qilinayotgan vaqt oralig‘ida korxonada ishlagan ishchilar soni, odam;
  

– tahlil qilinayotgan vaqt oralig‘ida korxonada sodir bo‘lgan
jarohatlanishlarning umumiy soni, ta odam.

Quyidagi ifoda bilan  kattalikning matematik kutilishi (taxminiy o‘rtacha qiymati) aniqlanadi:

m  ¹ n 

, (3.9)

n
 ^ i
i1
bu yerda n – jarohatlanish tahlil qilinayotgan yillar soni.

Тahlil yillari bo‘yicha  _i
va m_
kattaliklar o‘rtasidagi farqni, keyin esa J _s

kattalikning matematik kutilishini aniqlaymiz:

m  ¹ n J

, (3.10)

n
J ^ si
i 1

Тahlil yillari bo‘yicha
^J si
va m_J
kattaliklar o‘rtasidagi farqni va
^K J
kattalik

(karrelatsiya koeffitsienti) miqdorini aniqlaymiz, u solishtirma jarohatlanish

ko‘rsatkichi
J _s va tanlangan birlamchi yildan tahlil yiligacha bo‘lgan vaqt 

o‘rtasidagi o‘zaro bog‘lanish darajasini tavsiflaydi. Buning uchun quyidagi formuladan foydalanamiz:

K  ¹ n (

 m )(J  m ) , (3.11)

n
J ^ i
i 1
 si J

Quyidagi  _i va
^J si
kattaliklarning mos ravishda m_
va m_J
matematik

kutilishlaridan o‘rta kvadratik og‘ishlari (dispersiyalari) quyidagi formulalar bilan aniqlanadi:
vaqtning dispersiyasi

D  ¹ n (  m

)² , (3.12)

n  1
 ^ i 
i 1
jarohatlanishning dispersiyasi (ishchilarning ro‘yxatdagi soniga nisbatan, foizda)

D  ¹ n (J  m

)² , (3.13)

n  1
J ^ si J
i 1

Solishtirma jarohatlanish ko‘rsatkichi
J _s turli tasodifiy holatlar to‘plamlari

ta’sirida yuzaga kelgan (birlamchi nuqtai nazar bo‘yicha) kattalik deb hisoblansa, uni aniqlash uchun quyidagi ifodani qo‘llash mumkin:
J _s  m_J   _J , (3.14)

bu yerda  _J

• 
  solishtirma jarohatlanish ko‘rsatkichi
  

J _s haqiqiy qiymatining m_J

matematik kutilishdan og‘ishi.
Chiziqiy regressiya metodi asosida quyidagi ifodani yozish mumkin:
m_J  a_i  b , (3.15)
Shunday qilib, jarohatlanish dinamikasini yuqorida keltirilgan chiziqiy regressiya tenglamasi yordamida aniqlash mumkin. Buning uchun a va b koeffitsientlar son miqdorlarini bilish zarur, ular quyidagi ifodalar yordamida aniqlanadi:

a  ^KJ ;
D_
b  m_J
am_
, (3.16)

a va b koeffitsientlarning korxona bo‘yicha aniqlangan son miqdorlari chiziqiy

regressiya tenglamasiga qo‘yiladi, u esa
J _s aniqlash tenglamasiga qo‘yilib umumiy

jarohatlanishning solishtirma (ro‘yxatdagilar soniga nisbatan, foizda) ko‘rsatkichi dinamikasi tenglamasiga ega bo‘lamiz:
J _s  a_i  b   _Ji , (3.17)
Mehnat muhofazasi bo‘yicha rejalashtiriladigan oldini olish tadbirlari darajasi regressiv tahlil qilish davridagiday holatda bo‘ladi deb tahmin qilgan holda, oxirda keltirilgan tenglama bo‘yicha umumiy ishlab chiqarish jarohatlanishlari darajasini qisqa muddatga (4...5 yilga) bashorat qilish mumkin.

Jarohatlanishning solishtirma ko‘rsatkichi
J _s bashoratlash uchun,  _J
kattalik

taqsimoti normal qonuniyat bo‘yicha bo‘ladi deb hisoblaymiz, uning aniqlanadigan hamma qiymatlari 0,99 ehtimollik bilan quyidagi oraliqqa tushadi:
   2,58 _{ J} , (3.18)

bu yerda  _{ J} –
 _J kattalikning o‘rta kvadratik og‘ishi.

O‘rta kvadratik og‘ishning miqdori quyidagicha aniqlanadi:

 _{ J} 
, (3.19)

Bu formulaga kiruvchi hamma kattaliklar ma’lum, Chunki, ular yuqorida

aniqlangan. bo‘lamiz:
 _{ J}
hisoblangandan keyin  miqdori topiladi. Bunda quyidagiga ega

J _s  m_J    a_i  b   , (3.20)
Jarohatlanishning bashorat qilinadigan miqdori o‘rtacha miqdordan  
miqdorga farq qiladi, ya’ni yuqori darajadagi ehtimollik bilan, kelajakda, J _s

bashorat qilinayotgan miqdori
tasdiqlash mumkin, ya’ni:
^J s max ^va
J s min
o‘rtasidagi zonada bo‘lishini

J _{s max}  a_i  b   ,
J _{s min}  a_i  b   , (3.22)
Bu tasdiq korxonada mehnat muhofazasi bo‘yicha amalga oshirilayotgan oldini olish tadbirlarining darajasi to‘g‘risida va ularga kiritish lozim bo‘ladigan tuzatishlar va to‘g‘rilashlar haqida obyektiv xulosalar qilishga imkoniyat yaratadi.

3.