O‘zbekisтon respublikasi

Ishlab chiqarishdagi jarohatlanishlar va kasb kasallanishlari

1. Ishlab chiqarishdagi jarohatlanishlar, kasb kasallanishlari va ularning yuzaga kelish sabablari

Ishlab chiqarishdagi jarohatlanishlar va kasb kasallanishlari ish o‘rinlarida yuzaga keladigan xavfli holatlar oqibati sifatida yuzaga keladi. Ma’lum bir bitta yoki o‘zaro bir-biri bilan bog‘langan yoki bog‘lanmagan bir nechta sabablar ish o‘rnida xavfli holatlarni yuzaga keltiradi (1.6 bo‘limga qarang). Хavfli holat xavfli sharoit va xavfli harakatdan tashkil topadi [35].

Хavfli sharoit – bu qabul qilingan me’yorlar talablariga javob bermaydigan ishlab chiqarish muhiti holatidir. Bu holat juda ko‘p sabablar oqibati bo‘lib ish o‘rnida u yoki bu zararli va xavfli ishlab chiqarish omillarining mavjudligi bilan tavsiflanadi.
Хavfli harakat – bu ishlovchining noto‘g‘ri, malakasiz harakatidir. Bu harakat ishlovchining o‘qitilmaganligi, uquvsizligi, malakasizligi, ishga xohishi yo‘qligi, ba’zi holatlarda esa ishlovchi tomonidan ishlab chiqarish holatini to‘g‘ri baholash va mehnat muhofazasi, texnika xavfsizligi qoida va me’yor talablarini bajarish imkoniyati yo‘qligi natijasida kelib chiqadi. Хavfli harakat subyektiv bo‘lib asosan ishlovchining shaxsiga bog‘liq bo‘ladi.
Ishlab chiqarishdagi jarohatlanishlar. Ishlab chiqarishda yuz beradigan jarohatlanishlar va ularning sabablari “Mehnat muhofazasi maxsus kursi” fani o‘rganadigan asosiy masalalardan bittasidir.
Jarohat (travma) grekcha “trauma” – “yara” so‘zidan olingan. Хavfli ishlab chiqarish omilining odam organizmiga ta’siri natijasida, ya’ni ishlab chiqarishda sodir bo‘lgan baxtsiz hodisa oqibatida, organizm to‘qimalari bir butunligining buzilishiga, zararlanishiga va ishlash faoliyatining izdan chiqishiga “jarohat” deb aytiladi. Sodir bo‘lgan hodisa esa “jarohatlanish” deb ataladi.
Jarohatlanishning turlari xilma-xildir: mexanik (lat yeyish, kesilish, sinish, chiqish); kimyoviy kuyishlar (kislota va ishqorlar ta’sirida); termik kuyishlar
(yuqori harorat ta’sirida); past harorat ta’sir etishi natijasida sovuq urishi; elektr toki ta’siridan kuyishlar, tok urishi va boshqa.
Jarohatlanish natijasida odam ish qobiliyatini vaqtinchalik yoki doimiy yo‘qotishi mumkin. Bunda ishchi umuman ish qobiliyatini yoki kasbiy ish qobiliyatini, yoxud ikkalasini ham qisman yoki to‘la yo‘qotishi mumkin. Ba’zi holatlarda jarohatlanish natijasida odam halok bo‘lishi ham mumkin.