Nur sezuvchi yoki to’r parda embrional taraqqiyot davrida miya po‘stlogining maxsus qismidan rivojlanib, 3 oyni oxirida neyroblastlardan (dastlabki, xali yetilmagan yosh nerv hujayralari) yirik ganglioz xujayralar vujudga keladi. Ularning o‘simtalari ko‘z poyachasiga o‘sib kirib, ko‘rish nervini xosil qiladilar. Ko‘zning to‘r pardasida eng oxirida bolani tug‘ilishidan oldin kolbachali va tayoqchali ko‘rish xujayralari paydo bo‘ladi. To‘r pardada neyroblastlardan tashqari spongioblastlar xam rivojlanadi. Ularning keyingi mutaxasislashishi natijasida gliya xujayralari vujudga keladi. To‘r pardaning butun qalinligi bo‘yicha yuqori darajada mutaxasislashgan Myo‘ller tolalari kezadi.
Ko‘zning to‘r pardasida ko‘rish va kur qismlar farqlanadi. Ko‘rish qismi bilan ko‘r qismi orasidagi chegara notekis bo‘lib, tishli qirrani xosil qiladi. SHakklllangan to‘r parda qavatli tuzilishga ega bo‘lib, 10 qavatdan tuzilgan. To‘r pardada qavatlarni joylashuvi quyidagicha: 1. Pigmentli qavat. 2. Tayoqchalar va kolbachalar qavati. 3. Tashqi chegara membranali qavat. 4. Tashqi donadar qavat. 5. Tashqi to‘rsimon qavat. 6. Ichki donador qavat. 7. Ichki to‘rsimon qavat.
8. Ganglioz nerv xujayralari qavati 9. Nerv tolalari qavati. 10. Ichki chegara membranali qavat. Ko‘rsatilgan qavatlardan eng muximlari pigmentli qavat bilan tayoqchalar va kolbachalar qavatlari. Pigmentli epiteliotstlar shakli oltiqirrali prizmaga o‘xshash. Ularning asos qismlari tomirli pardaning shishasimon membranasi ustida yetadi, xujayralarning uchlaridan esa uzida pigment saqlovchi «sokoldak» o‘simtalar tutami chiqadi. Kunduzi, yorug‘ yerda o‘simtalar ichida pigmentning miqdori oshadi. Qorongiroqda esa o‘simtalar ichidagi pigment kiritmalari Pigment saqlovchi xujayralarning o‘simtalari tayoqcha va kolbochkali xujayralarni o‘rab oladi, va biri biridan ajratadi va shu orqali yeriglikni tarqalishiga olib keladi.
Ko‘rish yoki fotoretseptor xujayralarida markaziy va periferik o‘simtalari farqlanadi. Neyronlarning tanalari to‘r pardaning tashqi donador qavatida joylashgan. Periferik o‘simtani shakli tayoqchaga yoki kolbochkaga o‘xshash bo‘ladi. SHu sababli, ba‘zan xujayralarni qisqacha tayoqchalar yoki kolbochkalar deb nomlanadi. Tayoqchali xujayralar yadro saqlovchi qismidan va fotoretseptor - tayoqcha qismidan iborat. Tayoqcha tarkibida tashqi va mchki segmentlari bo‘ladi. Ichki diskda ko‘p miqdorda mitoxondriyalar, ribosomalar, endoplazmatik retikulum va Golьdji turi anklanadi. Tashqi segmentda esa kush membranalar tup-tup joylashgan diskalarni xosil qiladi. Disklar tez almashinish va yangilanish xususiyatiga ega. Xar 40 min. Yangi disk paydo bo‘lib, tayoqchani erkin uchiga siljiydi. Tashqi segmentning membranalari ko‘rish pigmenti rodopsindan tashkil topgan. Tayoqchali xujayraning uzunligi 60 mkm gacha yetib, to‘r pardada tayoqchalarni umumiy miqdori 130 mln teng. Tayoqchalar kora-ok ranglarni qabul qiluvchi retseptorlar xisoblanadi va korongida jismlarni shaklini ajratadilar.
Kolbasimonxujayralaro‘zining tashqi va ichki segmenlarinituzilishi bilan farqlanadi. Kolbochkalarning tashqi segmenti yarim dasklardan tuzilgan. Yarim disklarni tarkibida yodopsin ko‘rish pigmenti aniqlanadi. Yarim disklarni membranalari tayoqchalar disklariga o‘xshash beto‘xtov yangilanmaydi.. Kolbochkalar uch xil bo‘ladi - qizil, kuk va yashil rangni retseptorlari qabul qiladi. Ularda faqat yarim diskalardagi membranalarda oqsillar yangilanadi.
Kolbasimon xujayralarning umumiy soni 7 mln.
Ko‘ruv analizatorining o‘tkazish yo‘li to‘rtta neyron zanjiridan iborat. 1,2,3 neyronlar ko‘zning to‘r pardasida joylashgan. Birinchi neyron xujayralari ko‘ruv xujayralari yoki yuqorida ko‘rsatilgan ko‘rish tayoqchalari va kolbachalari xisoblanadi. Bu xujayralarning o‘siqchalarida ko‘ruv purpuri - rodopsin joylashgan bo‘lib, u yorug‘lik ta‘sirotini nerv impulsiga aylantirib beradi.
