O„zbekiston respublikasi

G’oya - mafkura - ijtimoiy ong formalaridan biri bo’lib, u har qanday jamiyatning
ustqurmasida o’z ifodasini topadi. G‘oya - mafkura falsafiy tushuncha bo‘lib, ma‘lum
maqsadga qaratilgan inson aql-zakovatini ifoda etuvchi g‘oyalar va qarashlar yig‘indisidir.
Ammo, har qanday fikr va qarash ham g‘oya bo‘la olmaydi. G‘oya inson ongida paydo bo‘lsada
inson va jamiyat ruhiyatiga singib boradi. U odamning ichki dunyosiga kirib borib, uni harakatga
keltiruvchi, etaklovchi kuchga aylanadi.
Inson hayotida ham, jamiyat taraqqiyotida ham g‘oyalar muhim o‘rin tutadi. Shu ma‘noda,
insoniyat tarixi - g’oyalar tarixidir.
Xo‘sh, g’oya nima, nega unga bu qadar katta e‘tibor va ahamiyat beriladi? Ma‘lumki, har
qanday millat va xalq, har qanday ijtimoiy tuzum va davlat muayyan bir tamoyillar va
qadriyatlar asosida hayot kechiradi hamda o‘z manfaatlari, maqsad-muddaolari, orzu-
intilishlarini ko‘zlab harakat qiladi. Binobarin, ular hayotdagi ma‘lum bir mafkuraga tayanadi.
Umuman, g’oya - bu tadqiqot maqsadini, uning yo‘nalishi va mohiyatini ifodalaydigan
ilmiy bilish shaklidir. g‘oya o‘z tabiatiga ko‘ra biror fikrdir, u tadqiqotchi miyasida uning amaliy
va nazariy faoliyati asosida paydo bo‘lib, borliqning to‘g‘ri yoki xato in‘ikosidir.
Ilmiy bilishda g‘oya muhim rol o‘ynaydi. G‘oyalar tabiatiga ko‘ra: a) ilmiy g‘oyalar; b)
badiiy g‘oyalarga bo‘linadi. G‘oyalar xarakteriga ko‘ra: a) borliqning to‘g‘ri, real in‘ikosidan
iborat g‘oyalar, b) borliqning xato yoki fantastik in‘ikosidan iborat g‘oyalar. Shuningdek,
g‘oyalar: a) progressiv va b) reaktsion g‘oyalarga ham bo‘linadi. Progressiv g‘oyalar ilmiy
bilishni rivojlantirishga xizmat qilsa, reaktsion g‘oyalar unga to‘sqinlik qiladi.
Ma‘lumki, inson o‘zining aql-zakovati, iymon-e‘tiqodi va ijodiy mehnati bilan boshqa
barcha tirik jonzotlardan farq qiladi.