O„zbekiston respublikasi

Ijtimoiy-siyosiy g’oyalar har bir xalq va umuman bashariyatning orzu-umidlarini,
maqsad-muddaolarini ifodalaydi, erkin hayot va adolatli tuzumni tarannum etadi. Ozodlik va
mustaqillik, adolat va haqiqat, tinchliksevarlik va insonparvarlik g‘oyalari shular jumlasidandir.
Asrlar mobaynida bunday buyuk, o‘lmas g‘oyalar xalqlarga kuch-quvvat va ilhom bag‘ishlab,
ularni o‘z erki uchun kurashga safarbar etib kelgan.
Ilmiy g’oyalar - fan taraqqiyotining samarasi, ilmiy kashfiyotlarning natijasi sifatida
paydo bo‘ladigan, turli fan sohalarining asosiy tamoyillari (prinsiplari), ustuvor qoidalarini
(postulatlarini) tashkil qiladigan ilmiy fikrlardir. Ilmiy g‘oyalar - ilm-fan sohasida biron bir
sensatsion yangilikni ilgari surish orqali uni hayotga tatbiq etish yo‘lidagi urinishlar.
G‘oyalarning «hayoti» ularning paydo bo‘lishi, rivojlanishi, boshqa g‘oyalar bilan o‘zaro
munosabati, kurashi va nihoyat, eskirgan g‘oyalarning yangilari bilan almashinishi, ayniqsa,
ilmiy g‘oyalar misolida yaqqol namoyon bo‘ladi.




Qadimgi yunon faylasuflari tabiiy jismlarning eng kichik, bo‘linmaydigan zarrasi, deb
«atom» tushunchasini kiritgan edilar. Ptolemey-Aristoteldan tortib, o‘rta asr Ulug‘bek
astronomiyasigacha dunyoning markazi Yer deb hisoblab kelganlar; Yevklid geometriyasi,
Nyuton mexanikasi, Darvin ta‘limoti ham o‘z davrining eng ilg‘or ilmiy g‘oyalariga asoslangan
edi.
Ilm-fan taraqqiyoti atomning bo‘linishini, koinot markazi Yer emasligini ham ishonchli
dalillar bilan isbotladi; kvant mexanikasi, irsiyat nazariyasi va boshqa ko‘plab kashfiyotlar
qilindi.
Dunyoga A.Eynshteyn, N.Bor, F.Rezerford, M.S.Kyuri va boshqalarning nomlarini
mashhur qilgan yadro fizikasi sohasidagi kashfiyotlar ham ilmiy g‘oyalar asosiga qurilgan. XX
asrda insoniyat nihoyatda ko‘p ilmiy g‘oyalarni amaliyotga aylantirdi. Kosmik raketalar,
kompyuter va uyali telefonlar, televidenie va boshqa sohalardagi yutuqlar bunga yorqin misol
bo‘ladi.
Fan taraqqiyoti uzluksiz va cheksizdir. Bu jarayonda amaliyot tasdiq-lanmagan, eskirgan
qarashlar yangi ilmiy g‘oyalar bilan o‘rin almashaveradi.