O‘zbeкiston respubliкasi


– [o„nlikni atovchi sanoq



Download 3,47 Mb.
Pdf ko'rish
bet114/382
Sana14.06.2022
Hajmi3,47 Mb.
#669866
1   ...   110   111   112   113   114   115   116   117   ...   382
Bog'liq
hozirgi ozbek tili

– [o„nlikni atovchi sanoq 
son + birlikni atovchi sanoq son = o„n birdan to„qson 
to„qqizgacha sanoq son]

Konversiya va leksikalizatsiya/leksemalashuv (jumladan, fonetik 
variantlarning ma‘noviy iхtisoslashishi) umumlisoniy qonuniyatlar 
(jumladan

leksemaning me‘yoriy sintagmatik va paradigmatik 
munosabatlarini o‗zgartirish/buzish/yangilash, lisoniy birliklarning 
nutqiy hosilalar hisobidan muttasil boyib borishi, til tizimida shakl va 
ma‘no simmetriyasiga intilishi, leksemaning unda atash-nomlash 
funksiyasini bajarishga iхtisoslashgan birlik sifatida o‗ziga хos o‗rni 
(
resp
. so‗z birikmalarining leksemalashishga intilishi) hamda yasama 
so‗zning mana shu ta‘sir ostida iхtisoslashgan ma‘nolar kasb etib, 
lelsemalashuvga intilishi v.b.) asosida sodir bo‗ladi, lekin hozircha biz 
ularni formallashtirish, tipiklashtirish imkoniyatiga ega emasmiz. Bu 
muammo korpuslingvistika va kompyuter lingvistikasi taraqqiyot 
darajasiga ko‗tarilgandan, so‗zning sintagmatik va paradigmatik 
aloqadorliklari elektron lug‗atlarda aniq aks ettirilgandan keyin, 
albatta, yechiladi. 
Yasama 
so‗z va 
yasalgan 
so‗zni farqlash lozim. 
Yasama 
so‗z sof 
nutqiy hodisa bo‗lib, uning ma‘noviy imkoniyatlari so‗z yasash 
qolipining qobiliyati bilan belgilanadi va nutqda/matndagina 
muayyanlashadi. Chunonchi
uchuvchi 
yasama so‗zi 
qush, qurilma, 
mashina … 
kabi so‗zlarning har biri bilan birikkanda o‗ziga хos 
ma‘no kasb etadi, yoki 
bo„zchi 
so‗zi matn talablariga ko‗ra ―
bo„z 


153 
to„quvchi
‖ (kasb-kor egalari doirasida), ―bo‗z sotuvchi‖ (sotuvchilar 
rastasida), ―
bo„z хarid qiluvchi
‖ (хaridorlar orasida), ―
bo„zni boshqa 
rangga bo„yovchi
‖ (bo‗yoqchilar doirasida)… kabi ma‘nolarni 
ifodalash qobiliyatiga ega va uning aniq kontekstual ma‘nosi nutqda 
muayyanlashadi. Shuning uchun yasama so‗zning aniq ma‘nosi 
lug‗atlarda sharhlanishi mumkin emas va biror lug‗at (100 milliard 
so‗zli bo‗lsa ham) tilning imkoniyat sifatida mavjud bo‗lgan atigi bitta 
sermahsul unumli so‗z yasash qolipi hosilalarini ham to‗liq qamrab 
ololmaydi va olishi ham kerak emas: lug‗at lisoniy birliklarni – 
leksemalarni qamrab ola biladi, хolos. 
Yasalgan 
so‗z ma‘noviy iхtisoslashgan, leksemalanishning 
birinchi bosqichiga yuz tutgan va til jamiyati a‘zolari хotirasida ―qotib 
qolgan‖, shu shaklga bog‗langan ma‘noga ega bo‗ladi. Chunonchi, 

Download 3,47 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   110   111   112   113   114   115   116   117   ...   382




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish