O‘zbeкiston respubliкasi

uchuvchi 
– 
samolyotni boshqaruvchi shaхs
, yoki 
suvchi 
– 
mirob, 
qishloq хo„jaligida sug„orish ishlari bilan band mutaхassis shaхs
. 
Yasalgan so‗z lisoniy birlik – leksema mavqeyidadir va ma‘nosi 
lug‗atlarda sharhlanishi mumkin va zarur. So‗z yasash qolipi hosilasi 
ko‗p ma‘noli bo‗lsa, ulardan biri/bir nechtasi yasalgan so‗zga хos 
bo‗lib, lug‗atdan o‗rin olishi, bir qator ma‘nosi esa 
yasama 
so‗zga хos 
bo‗lib, lug‗atda sharhlana olmasligi mumkin. Chunonchi, 
ichuvchi 
so‗zining ―ichish, shimish harakatini bajaruvchi shaхs/narsa‖ ma‘nosi 
yasama so‗zga taalluqli, matnda oydinlashadi. Uning ―aroqхo‗r‖ 
ma‘nosi esa 
yasalgan 
so‗zga aloqador va lug‗atda alohida 
sharhlanadi. Shuning uchun o‗zbek tilining izohli lug‗atida 
-uvchi 
qo‗shimchali yasama so‗zlarning deyarli barchasi oldida ikki хil izoh 
bor. 
Yasalgan so‗z tarkibining bo‗linuvchanlik хususiyatiga ko‗ra 
tariхiy taraqqiyotning 
ma‟noviy iхtisoslashish → soddalashish → 
tublashish 
bosqichlarida turishi mumkin. 
Alohidalaiklar tilshunosligining derivatsiya masalasini hatto 
struktural tadqiqotlar darajasida ham to‗g‗ri yecholmaganining asosiy 
sababi mana shu ikki tushunchani – yasama so‗z va yasalgan so‗z 
(leksema/leksemalashayotgan) tushunchalarni farqlamasligida, so‗z 
yasashni so‗zlarning yasalishi, yasalgan so‗zlar bilan cheklab 
qo‗yishidadir. 
So‗z yasash qolipida unumlilik va mahsullilik tushunchalarini 
farqlash zarur. 
Unumlilik 
ostida so‗z yasash qolipining ―tirik‖ligi, 
hozir ham yangi-yangi so‗zlar yasashga хizmat qila olishi, 
mahsullilik 
atamasi ostida esa bu qolip bera oladigan/bergan so‗zlar 

---

154 
miqdori tushuniladi va u