O‘зbekiстон рeспublikaсi

IKKI PALATALI TIZIM
(
bikameralizm
) — umummilliy vakillik muassasalari – 
parlamentlar tuzilmasi, bunda parlament qoidaga ko‘ra turlicha shakllantiriladigan va turli 
vakolatlarga ega bo‘lgan ikki palatadan iborat bo‘ladi. Tarixan quyi palata an’anaviy tarzda 
ancha demokratikroq hisoblangan, shuning uchun aristokratlar manfaatini ifodalashi, quyi palata 
munosabatida tormoz rolini o‘ynashi lozim bo‘lgan yuqori palata unga qarshi qo‘yilgan. Hozirgi 
kunda ikki palatali tizim ham federativ, ham unitar davlatlarda mavjud. Parlamentning quyi 
palatani doimo bevosita aholi saylagan. YUqori palata turli usullarda shakllantiriladi — bilvosita 
saylovlar yo‘li bilan (Fransiya, Avstriya, GFR) yoki bevosita saylovlar tartibida (AQSH, Italiya, 
Avstraliya, YAponiya). Ayrim mamlakatlarda yuqori palata vorislik bo‘yicha (Buyuk Britaniya) 
shakllantiriladi yoki ularni davlat boshlig‘i tayinlaydi (Kanada). Qator hollarda yuqori palata 
aralash usulda shakllantiriladi: a’zolarning qismi saylanadi, qismi tayinlanadi, qolgan o‘rinlar 
vorislik bo‘yicha egallanadi (Nepal). Ayrim mamlakatlarda yuqori palata uchun, quyi palatadan 
farq qilib, vakolat muddati belgilanmagan, ularning tarkibi qismlar bo‘yicha yangilanadi (AQSH, 
Argentina, Fransiya va boshqalar), bu yuqori palata uchun jiddiy tashkiliy afzallik beradi, 
qonunchilik hokimiyati uchun uzviylik ko‘rinishini yaratadi. Qisman yangilanadigan yuqori 
palatalar tarqatib yuborilmasligi kerak. YUqori palata deputatligiga nomzodlarga qoidaga ko‘ra 
ancha qat’iyroq talablar qo‘yiladi (yuqoriroq yosh senzi va boshqalar). Zamonaviy 

---

83 
parlamentlarning ko‘pchiligida yuqori palataning huquqlari quyi palata huquqlariga nisbatan 
cheklangan (masalan, ko‘pchilik mamlakatlarda moliyaviy qonun loyihalari faqat quyi palataga 
kiritilishi mumkin, yuqori palatalar ularning qabul qilinishiga hech qanday ta’sir ko‘rsata 
olmaydi). Palatalar teng huquqli bo‘lmagan parlamentlarda yuqori palataning quyi palata 
ma’qullagan moliyaviy bo‘lmagan qonun loyihalari munosabatidagi e’tirozlaridan o‘tishning 
ma’lum tartiblari belgilanadi. O‘zbekiston Respublikasining 2002 yil 27 yanvarda o‘tkazilgan 
umumxalq referendumi qarorlaridan kelib chiqib, O‘zbekiston Respublikasining davlat 
hokimiyati tizimida Oliy Majlisning huquqiy maqomini yana takomillashtirish belgilandi. 
Referendum qarori asosida Ikkinchi chaqiriq O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 
sakkizinchi sessiyasida qabul qilingan “Referendum yakunlari hamda davlat hokimiyati tashkil 
etilishining asosiy prinsiplari to‘g‘risida”gi Konstitutsiyaviy qonunga muvofiq O‘zbekiston 
Respublikasi Oliy Majlisi –
 
ikki palatadan – O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 
Qonunchilik palatasi (quyi palata)dan hamda O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Senati 
(yuqori palata)dan iborat.