O‘зbekiстон рeспublikaсi

DAVLAT SHAKLI
– davlat va huquq nazariyasi sohasida davlatning oliy organlarini 
tashkil etish usuli, davlat hokimiyatining hududiy tuzilishi va bu hokimiyatni amalga oshirish 
usullari. Davlat shakli uch tarkibiy qism: boshqaruv shakli, davlat tuzilishi shakli va siyosiy 
tuzumdan iborat. Davlat shakli davlat mohiyati va mazmunining bevosita ifodachisi va 
tarqatuvchisidir. Davlatning mohiyati va mazmuni (vazifalari) qanday bo‘lsa, uning shakli ham, 
pirovard natijada, shunday bo‘ladi. Davlatning mohiyati u qaysi tabaqalar, ijtimoiy guruhlar
sinflarning xohish-irodasi va manfaatlarini himoya qilishida namoyon bo‘ladi. Davlatni mazmun 

---

79 
nuqtai-nazaridan ko‘rib chiqish u qaysi yo‘nalishlarda va qanday faoliyat ko‘rsatishini 
aniqlashni anglatadi. Davlatni shakl nuqtai nazaridan o‘rganish, avvalambor, uning tuzilishini, 
asosiy tarkibiy qismlarini, ichki tuzilmasini, davlat hokimiyatini o‘rnatish va uni amalga 
oshirishning asosiy usullarini o‘rganish demakdir. Davlat shakli, uning mohiyati va mazmuni 
singari, hech qachon turg‘un bo‘lib qolmagan, balki ko‘plab iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy, 
mafkuraviy va boshqa omillar ta’sirida hamisha o‘zgarib, rivojlanib borgan. Ular haqidagi 
tasavvur ham muttasil o‘zgarib turgan. Buni davlat shaklining rivojlanishi tarixi mobaynida 
mazkur masala yuzasidan bildirilgan o‘nlab, yuzlab turli-tuman fikrlar, qarashlar (masalan, 
Platon, Aristotel, S.Alekseev, G.Nersesyans, S.A.Rajabov, SH.Z.O‘razaev, M.Fayziev, 
A.Saidov, H.Odilqoriev, Z.M.Islomov qarashlari) ham tasdiqlaydi.(1) 
DEPUTAT 
(
lot. deputatus - vakil
) — qonunchilik yoki davlatning boshqa vakillik 
organiga yoki mahalliy o‘zini-o‘zi boshqarish organiga saylangan shaxs, aholini ma’lum qismi – 
o‘z saylov organi (sotsialistik deb atalmish mamlakatlarda) saylovchilarning yoki butun 
millatning (demokratiya davlatlarida) vakili. Deputat muvofiq keluvchi vakillik organida 
professonal asosda (ko‘pchilik demokratiya davlatlarida) yoki noprofessional asosda, ya’ni 
asosiy faoliyatini to‘xtatmay (sotsialistik deb atalmish mamlakatlarda) ishlaydi. “O‘zbekiston 
Respublikasi Oliy Majlisi qonunchilik palatasi deputatining va senati a’zosining maqomi 
to‘g‘risida”gi qonunning 1-moddasiga ko‘ra O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 
Qonunchilik palatasiga (bundan buyon matnda Qonunchilik palatasi deb yuritiladi) saylangan va 
«O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga saylov to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasi 
Qonuniga muvofiq O‘zbekiston Respublikasi Markaziy saylov komissiyasi tomonidan ro‘yxatga 
olingan O‘zbekiston Respublikasi fuqarosi deputat hisoblanadi.