O‘зbekiстон рeспublikaсi

DAVLAT TUZILISHI SHAKLI 
- konstitutsiyaviy huquq fanida davlatning ichki tuzilishi, 
uning tarkibiy qismlarga – ma’muriy-hududiy birliklarga, muxtor siyosiy tuzilmalar yoki suveren 
davlatlarga bo‘linishi. U, shuningdek, umuman davlatning hamda uning alohida qismlarining 
o‘zaro nisbati xususiyatini ham aks ettiradi. Davlat tuzilishi shaklining ikki asosiy turi mavjud. 
Ularning eng oddiysi – 
unitar davlat. 
Bu — faqat ma’muriy-hududiy qismlarga bo‘linadigan 
yagona davlat tuzilmasi. Unitar davlatda butun mamlakat uchun umumiy bo‘lgan davlat 
hokimiyati va boshqaruvi oliy organlari, yagona sud tizimi faoliyat ko‘rsatadi, yagona 
konstitutsiya amal qiladi. Masalan, Angliya, Fransiya, Italiya, Vengriya, CHexiya, O‘zbekiston 
unitar davlatlardir. 
Federatsiya 
davlat tuzilishining ancha murakkab shakli hisoblanadi. 
Federativ davlat bir qancha boshqa davlatlardan yoki federatsiya a’zosi (sub’ektlari) bo‘lgan 
davlat tuzilmalari (shtatlar, kantonlar, ittifoqdosh yoki avtonom respublikalar va b.)dan tarkib 
topadi. Ularning har biri o‘z ma’muriy-hududiy bo‘linishiga ega. Butun federatsiya uchun 
umumiy davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari bilan bir qatorda, har bir federatsiya 
sub’ektining hududida o‘z davlat hokimiyati va boshqaruvi oliy va mahalliy organlari faoliyat 
ko‘rsatadi. Federatsiya a’zolari (sub’ektlari) o‘z sud va boshqa organlariga ham ega bo‘ladi, o‘z 
konstitutsiyasi va qonunlarini qabul qiladi. 
Konfederatsiya 
nisbatan kam tarqalgan davlat 
tuzilishi shaklidir. Konfederatsiya davlatlar birlashmasi yoki ittifoqi bo‘lib, uni tashkil etuvchi 
davlatlar o‘z mustaqilligini to‘la saqlab qoladi, o‘z hokimiyat, boshqaruv va adliya organlariga 
ega bo‘ladi, O‘z faoliyatini muvofiqlashtirish uchun konfederatsiyaga a’zo davlatlar qo‘shma 
organlar tuzadi. Mazkur organlar qat’iy belgilangan sohalarda faoliyat ko‘rsatadi va qat’iy 

---

78 
belgilangan (iqtisodiy, siyosiy, harbiy va b.) maqsadlarni ko‘zlaydi. Konfederatsiyaga ba’zan 
davlatlarning federatsiyaga birlashish sari tutgan yo‘lidagi oraliq bo‘g‘in deb ham qaraladi. 
Hozirgi vaqtda rasmiy – yuridik jihatdan SHveysariya konfederatsiya hisoblanadi. Lekin 
amalda u federatsiyadir. Konfederatsiya alomatlari 
Mustaqil davlatlar hamdo‘stligi 
(MDH) da 
ham mavjud, lekin MDH konfederatsiya emas.(3)