O‘зbekiстон рeспublikaсi

DAVLAT TUZUMI -
konstitutsiyaviy huquq (davlat huquqi) normalari bilan belgilanadigan va 
mustahkamlab qo‘yiladigan ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy-huquqiy munosabatlar tizimi. Davlat tuzumi 
konstitutsiyaviy tuzumdan farq qilishi mumkin, basharti jamiyatga davlatning ta’siri Konstitutsiyaga va 
huquqning boshqa qonuniy manbalariga zid bo‘lgan nohuquqiy shakda namoyon bo‘lsa. 
D.T.
– qator xorijiy davlatlar va RF tarkibidagi respublikalarda normalarni 
birlashtiradigan, davlat hokimiyati organlari tizimini, ularning vakolati, o‘zaro munosabati, 
shakllanish tartibini (Mo‘g‘uliston) ko‘pincha esa ma’muriy-hududiy tuzilishning ham 
(Boshqirdiston) kompleks konstitutsiyaviy-huquqiy institutning nomi. Qirg‘iziston va Tivada 
Davlat tuzumi faqat davlat hokimiyatini amalga oshirish norma-prinsiplarini o‘z ichiga oladi. 
Qoidaga ko‘ra muvofiq keluvchi normalar konstitutsiyalarning shu nomdagi bo‘limlarida 
berilgan. Braziliyada shunday institut «davlatni tashkil etish», O‘zbekistonda «davlat 
hokimiyatini tashkil etish» deb yuritiladi. 
DAVLAT FUNKSIYALARI 
- bu davlatning maqsad va vazifalarini amalga oshirishga 
qaratilgan davlat faoliyatining asosiy (bosh) yo‘nalishlaridir. Davlat funksiyalari davlat maqsadi 
va vazifalari bilan chambarchas bog‘liqdir. Davlat o‘z oldiga qo‘ygan maqsadga erishishi uchun 
ma’lum bir vazifalarni hal qilishi lozim, bu esa o‘z navbatida tegishli funksiyalarni amalga 
oshirishni taqazo etadi. Vazifa bu echilishi talab qilinadigan masala bo‘lsa, funksiya – ushbu 
masalani echimiga yo‘naltirilgan faoliyat turidir. Vazifa, bir tomondan, ma’lum xususiyatga ega 
bo‘lmagan biror-bir maqsadga erishish zaruratini, ikkinchi tomondan esa ma’lum faoliyat turini 
amalga oshirish zaruratini o‘z ichiga oladi. Davlatning funksiyalari uning vazifalariga bog‘liq 
bo‘ladi, chunki vazifalar funksiyalarning mavjudligini va ularning mazmunini belgilaydi, ularni 
amalga oshirish shakl va usullariga ta’sir ko‘rsatadi. Funksiyalar mazmuni, davlatning qanday 
faoliyat olib borayotganligini, shu muhitda boshqaruv harakatlarini qay yo‘sinda 
yuritayotganligini, uning tegishli organlari nima bilan shug‘ullanayotganligini ko‘rsatadi. Davlat 
faoliyatining ayrim bosqichlaridagi funksiya va vazifalari o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlik 
muammosi ham ichki, ham tashqi funksiyalarga tadbiqan hal qilinadi, zero ular yuzaga 
kelishining tarixiy sabablari tegishli ravishda davlat rivojlanishining ichki ob’ektiv qonunlari va 
tashqi shart-sharoitlarga bog‘liq bo‘ladi. Bir xil rivojlanish bosqichida turgan har xil davlatlar bir 
xil mazmunli funksiyalarga ega bo‘lsalar-da, ularning mohiyati, shakllari va ayniqsa, 
funksiyalarini amalga oshirish usullarida farqlar bo‘lishi mumkin. Davlat funksiyalari 
quyidagicha tasniflanadi: faoliyat doirasiga ko‘ra (ichki va tashqi); faoliyat muddatiga ko‘ra 
(doimiy va vaqtinchalik); ijtimoiy ahamiyatiga ko‘ra (asosiy va asosiy bo‘lmagan); amalga 
oshirishning huquqiy shakllariga ko‘ra (huquqni ijod qilish, huquqni ijro qilish va huquqni 
muhofaza qilish (sud). (1)