O’zbekistоn respublikаsi

 
Yangi o‘zbek transkripsiyasiga o‘girilgan matnlar 
Qarluq-chigil-uyg‘ur lahjasi 
Farg‘ona viloyati shevalari 
Bir äpändi bār äkän. U bir kuni jeηi etig āpti, uni kijip kočägä 
čiqipti. Qäräsä, hič kim ungä “etigiη qulluγ osin” demäjmiš. Äpändi bir 
āšnäsini āldigä bārip, etigini qoli bilän korsätip, diyärmiš: “Ägär šu 
etigim bilän seni bir tepsäm, ho änejgä bārip čušäsän”. Shu äpändi jänä 
bir jeηi šim, topli āp kijip, jeηi sā:ät täqip, kočädä ketjätsä, hič kim qäräp 
häm qojmäsimiš. Šundä äpändi jonidän otup ketäjturγān bir bolä uni 
šimini kir qip ketipti. Äpändi boläni čäqirvolip diyärmiš: “Hej bolä, 
ägär mäni šimimni kir qigäniη učun seni mänä šu jeηi topli bilän bir 
tepsäm, beš minittä oläsän”, - diyärmiš sā:ätini korsatip. 
Farg‘ona viloyati shevalari 
Kunlärdän bir kun ilān ärigä dunjādä nimäni еti širin еkänligini 
sоräp, dunjādägi bärčä еtlärдi tätip kеlišti bujuripti. Äri ketipti. U 
dunjāni äjnälip, butin еtlärdi tätip, kеčigip qālipti, qāldirγāč undän хäbär 
āliš učun jоlgä čiqipti. Jоldä ärigä duč kеlip, undän sоräpti: “Dunjādä 
nimäni еti širin еkän”, - dеp sоräsä, äri äjtipti: “Dunjādägi bärčä еtlärdän 
ādäm еti širin еkän”,- depti. Qāldirγāč ärini: “Tilijni čiqär bir оpäj", - 
dеpti. Äri tilini čiqārgänäkän, tilini čišläp, uzvālipti. 

---

119 
Äri sāqоv hāldä ilāndi āldigä bāripti. Ilān äridän nimäni eti 
širinligini sоrägänäkän, äri γuηγilläp žävāp ejtälmäpti. Qāldirγāč äjtipti: 
“Dunjādägi bärčä jäхši еtlärdän qurbäqäni еti širin еkän, dijäpti", - dеpti.
Šundän bujān ilāndi jemiši qurbäqä еti bоlip qālgänäkän. 
Koson shevasi 
Bir bāräkän bir jоγäkän qädim zämāndä bir kiši bоgänäkän. U kišini 
uštä оγli bārikän. Kunlärdän bir kun u kiši āγir käsäl bоlib qālipti, kättä 
оγlini čäqirip šunnäj depti: “Oγlim, meni jäšäšdän kоrä оlimim jäqin 
qālli. Ägär män оlsäm, gоrimni uč kun päjlejsämmi?” - depti. Оγli: “Jоq 
päjlemäjmän”, - depti. Šunnäj kejin u оrtänči оγlini čäqirtiripti. Lekin 
оrtänči оγli häm ātäsini gоrini učh kun päjläškä rāzi bomäpti. U kiši 
qättiq xäpä bоpti vä kenžä оγlini čäqiripti: “Оγlim, mäbādā män оlip 
qālsäm, gоrimni uč kun päjlejsämmi?” - dеpti. Kenžä оγli uč kun emäs, 
jus kun disäjäm päjläškä täjjārligini äjtipti. Ärädän bir nečči kun 
оtkännän kejin u kiši оlъptъ. Ātäsidän qālgän merāsni uč оγil bоlip 
āptilä. Lekin ektä kättä оγil mäišät, оjin–kulgigä berilip ketipti.Tez 
kundä ulä оzlärigä qäräšli bоgän mirāsni ičib tämām qiptilä. Ulädä hič 
nersä qāmäpti. Uläni här kuni birgä mäišät qiläjkān dоslärijäm täjläp 
ketipti. Šjnnän kejin ulä ukälärini āldijä kelip pul sоräptilä. Kenžä оγil 
äkälärini gäpini qäjtärälmäj ulägä pul beräveripti. Lekin ulä tez kundä bu 
puldijäm ičip tämām qipti vä jänä ukälärini āldijä keptilä.
Kenžä оγil ātäsi оlgännän kejin birinči kuni gоrgä bāripti. Bir četkä 
otivālip, gоrni päjläj bāšläpti. Bir päjt āsmānnän bir qärä āt tušipti vä 
gоrni uč mettä äjnälip ketäjkāndä, kendjä oγil ātti ušlävāpti. Šundä āt 
šunnäj depti: “Män ātäjni ātijdim, ātäj оlgännän kejin uni gоrinä zijārät 
qilišgä čušgänidim. Ägär kеräj bоp qāsäm, mänä biг jālni tutätäsän”,- 
dip jālidän julip beripti-dä, āsmāngä kоtärilipti. Ikkinči kuni bir zängär 
āt kelip (kev?), gоrdi uč mättä еjnälip ketejkāndä, оγil unijäm ušlävāpti. 
U ātäm jālidän julip berip, kоzdän gājip bоpti. Učinči kuni bir sämän āt 
kepti. Ujäm gоrdi uč mättä еjnälip endi ketejkāndä, оγil ušlävāpti. U 
ātäm jālidän uč tālä julib berip, kоzdän jоqāliрti. Kenžä oγul ujgä kelip 
bu sirdi äkälärigä äjtmäpti. Äkäläri ičip kenžä оγildijäm bār - jоγini 
kоkkä sāvuriptilä. Šunnän kejin ulä bоšqä jurtkä bāš āp ketiptilä vä bir 
kišigä čоpānlikkä їšgä kiriptilä. Kunlädän bir kun äkäläri kenžä оγilni 

---

120 
qоjläni äldigä qāldirip, оzläri šä:ärgä čušip ketiptilä. Ulä šä:ärgä bārip 
šunnäj xäbärdi еšitiptilä: ägär kimdäkim āt minän qirq zinälik nārvānnän 
čiqip pāššāni qizini qolidän suv ičip, uzugini ālip čussä, pāššā qizini 
оšängä berädi. Ulä ujgä kelip, bu xäbärdi kenžä оγilgä äjtipti. Kenžä оγil 
mänijäm ābārijlä, dip jelinsäjäm äkäläri uni ābārmäptilä. Šundä kenžä 
оγil qärä ātti jālini tutätipti, ustigä kijimläri minän āt päjdā bopti. U 
kijimläni kijip, pāššā särājigä jоl āpti, zinäni āldijä bārip, ātgä bir qämči 
uripti, āt 38 zinägä čig‘ipti. Kenžä оγil ātini bāšini qäjirip čušip ketipti 
vä heč nersä kormägändäj pādägä qäräp juripti, äkäläri kelip, bugungi 
bоgän vāqijäni gäpiripti. Ikkinči kuni kenžä оγil zängär āt minän bāripti, 
39 zinägä čiγip, qājtip ketipti. Učinči kuni sämän āt minän bārip 40 
zinägä čig‘ipti. Pāššāni qizidän suv ālip ičipti, qolidän uzugini ālip čušip 
ketipti vä pādäsini bāqip jurijvuripti. Pāššā šunnäj bujruq čiqäripti: 
“Hämmäni qolini juvdirip čig‘ijlä”, - dip. Lekin 40 zinägä čiqqän 
äzämätti tāpāmmäptilä. Pāššā: “Kim qālli, jänä, qolini juvmägän”, - 
dipti. Hizmätkārlä bir pādäči qāgänini ejtiptilä. Pādäčinijäm čäg‘irip, 
qolini juvdiriptilä vä uni qoligä uzukti kоriptilä. Šunnäj kejin pāššā 40 
kečäj-u, 40 kunduz tоj qilip, qizini kenžä оγilgä beripti vä pāššāliγdijäm 
tāpširipti. Kenžä оγil ektä äkäsini väzir qilip āpti vä mälikä minän birgä 
murāt mäxsätigä jetipti.  
Lәtъpә 
(prof.E.D. Polivanov Turkiston shevasidan yozib olgan) 
Ešäk, ökiz, tüjä äsrätläšipti, ešäk depti: “Doslar, men šu dujnаγa käp 
(kelib – A.S.), bir nä:sä körmästin armanda ketjappan”. Ular soraptї: 
“Ni:ni кörmädiη”, - depti. Ešäk еtipti: “Šu vaxxačї:(j) bir їssїq nаnγїnanї 
qajmaqqa batїrїр jїjамаdїm”. Ökiz еtipti: “Seniη armanїη armammї? 
Meη (mening – A.S.) armanїmnї ešit, men šu vaxxačї:(j) jaxšї їssїqqanа 
šalγam šorpa i:čamїj ketjappa(n)”. Tüjä etädi: “Eköviηniηäm armanїη 
e:š nä:sägä turmїjdї. Meη armanїmnї ešitiηnär. Meη armanїm šu 
vaxxačїj jaxšї їssїqqanа sandalγa tö:t ajaγїmnї sa::p otїramastїn 
ketjappa(n)”.