O`zbekiston respublikasi sog`liqni saqlash vazirligi toshkent farmasevtika instituti

5. Halaqitlovchi nurlanishni darajasini aniqlash
5.1. Xalaqitlovchi nurlanishni darajasini ajratilgan spektral diapazonda nurlanishni to‘liq 
yutilishida spektrofotometrda nur o‘tkazish koeffitsienti bo‘yicha aniqlanadi. 
5.2. Solishtirish kanaliga nur o‘tkazish koeffitsienti 10% bo‘lgan fotometrik sektorli disk 
o‘rnatiladi. Keyin o‘lchash kanaliga navbatma-navbat NPS-IKS termasidagi filtrlar o‘rnatiladi va 
ularni nur o‘tkazish koeffitsienti o‘lchanadi va yozib olinadi.
YOzish sharoitlari va filtrlarni turlari D ilovada keltirilgan.
Xalaqitlovchi nurlanishni darajasini tavsiflovchi eng ko‘p olingan nur o‘tkazish 
koeffitsienti, ko‘p bo‘lmasligi kerak:
- IKS-22 turdagi spektrofotometr uchun 2500…800 sm
-1 
diapazonida - 2% va - 800...650 
sm
-1 
diapazonida 5%; 
-IKS-22A turdagi spektrofotometrlar uchun 2500…2000 sm
-1
diapozonida 2% va 
2000...1250 sm
-1 
diapazonida esa 3%; 
- IKS-22V turdagi spektrofotometr uchun barcha spektral diapazonlarida 3%; 
- IKS-24 turdagi spektrofotometr uchun 2500...800 sm
-1
diapazonida 1% va 800…400 
sm
-1
diapazonida esa 2%; 
- IKS-29 turdagi spektrofotometr uchun 2500...1000 sm
-1
spektral diapazonida 1.5% , 
1000…500 sm
-1
spektral diapazonida 2% va 500...400 sm
-1
spektral diapazonida esa 3%. 
 
6. Spektrofotometrni absolyut xatoliklarini aniqlash
6.1. Spektrofotometrni absolyut xatoliklarini ishonchlanayotgan spektrofotometr yordamida 
aniqlangan fotometrik sektorli disklarni nur o‘tkazish koeffitsienti va ularni haqiqiy qiymatlari 
orasidagi eng katta farqlar asosida aniqlanadi.
Absolyut xatoliklarni nur o‘tkazish koeffitsienti diapozonining to‘qqizta har xil nuqtalarida 
aniqlanadi.
6.2.
Disklarni nur o‘tkazish koeffitsientini o‘lchashdan avval muayyan tipdagi 
spektrofotometr xujjatlarida ko‘rsatilganlarga mos keluvchi sharoitlarda barcha spektral 
diapozonlarda nur o‘tkazish koeffitsientiga 100% muvofiq keluvchi chiziqlar yoziladi.
6.3.
Ushbu chiziqni nur o‘tkazish koeffitsientini blankidagi 100% mos keluvchi 
chiziqlardan chetlashishlari - IKS-22, IKS-22A va IKS-22V tiplaridagi spektrofotometrlar uchun
2% dan ko‘p bo‘lmasligi; IKS-24 va IKS-29 tiplaridagi spektrofotometrlarda esa 1% dan ko‘p 
bo‘lmasligi kerak. Bunda atmosferadagi suv bug‘lari va uglerod dioksidini yutilish chiziqlari: 3900 
dan 3500 sm
-1 
gacha, 2400 dan 2300 sm
-1 
gacha, 1800 dan 1350 sm
-1 
gacha, 720 dan 660 sm
-1
gacha 
va 400 dan 200 sm
-1
gacha bo‘lgan spektral diapozonlarda me’yordagi qiymatlaridan 1,5% gacha 
oshishiga ruxsat etiladi.
6.4.
6.2 bandda ko‘rsatilgan spektral diapazonlardan tashqari, spektrofotometrning 
spektral diapozonini bitta to‘lqin soni qiymati uchun, berilgan xujjat asosida 100% ko‘rsatkichi 
o‘rnatiladi. Navbatma-navbat dvigatel o‘qiga to‘qqizta fotometrik sektorli disklar o‘rnatiladi, 
ularni o‘lchovchi kanalga kiritiladi hamda nur o‘tkazish koeffitsientlari o‘lchanadi. Fotometrik 
sektorli disklardan olingan - nur o‘tkazish koeffitsientlari va ularni haqiqiy qiymatlari orasidagi 
farqlar hisoblab chiqiladi.
6.5.
Spektrofotometrni yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan absolyut xatoliklarini chegarasini 
tavsiflovchi eng katta farq – 1% dan ortiq bo‘lmasligi kerak.

---

179 
6.6.
To‘lqin sonini bitta qiymati uchun spektral diapazonni har xil nuqtalarida nur 
o‘tkazish koeffitsienti, 50% haqiqiy qiymatlarda besh marta o‘lchanadi. Eng katta va eng kichik 
ko‘rsatkichlarni farqlari aniqlanadi. Ko‘rsatkichlar qamrovi -1% dan ko‘p bo‘lmasligi kerak.