O`zbekiston respublikasi sog`liqni saqlash vazirligi toshkent farmasevtika instituti

 
Nurlanish manbaalari
Spektrofotometrlarda asosiy nurlanish manbaalari bo‘lib quyidagilar xizmat qiladi:
- A
(cho‘g‘lanma lampa nuri, 2856 K); 
- S
(to‘g‘ri bo‘lmagan quyosh nuri, 6774 K); 
- D
(kunduzgi yorug‘lik nuri, 5000 K); 
- D65
(kunduzgi yorug‘lik, 6500 K); 
- F11
(hilips TL84 trubkasiga javob beruvchi, tor diapazondagi fluoressent nurlanishlar uchun 
mo‘ljallangan) nurlanish manbaalari va hokazolar. 
Spektral xal etish
— spektrofotometrda tekshirilayotgan namunaga yo‘naltirilgan optik 
nurlanishning minimal bo‘lgan spektr kengligi extimoli. To‘lqin uzunliklarida ifodalanadi.
Spektral xal etish imkoniyatlari 
— o‘lchamlarsiz kattalik, nurlanishni to‘lqin 
uzunliklarining ushbu to‘lqin uzunliklaridagi spektral hal etilishiga teng.
Spektral diapazon
- bu spektrofotometr bilan ishlash mumkin bo‘lgan chegaralar ko‘pgina 
xollarda, poligrafiyada nurlanish yorug‘ligi spektri ko‘rinuvchi diapazonda 380 nm dan 730 nm 
gacha to‘lqin uzunliklarida baholanadi. Ba’zi bir xolatlar uchun nurlanishni ultrabinafsha va 
infraqizil tashkil etuvchilarini baholash lozim bo‘ladi. Spektrofotometrlar faqat nurlanish spektrini 
o‘lchaydi. Qolgan barcha tavsiflar spektral ma’lumotlar bo‘yicha ko‘rib chiqiladi.
Asboblararo muvofiqlik 
— bu etalon bo‘lgan va tadqiq etiluvchi asbob yordamida 
o‘lchanadigan bitta o‘sha namunani o‘lchanadigan qiymatlarini sochilmasi. 
Qaytariluvchanlik - 
(qayta ishlab chiqarilish) bitta namunaning o‘zida va bir xil asboblarda
o‘sha asboblarda, o‘sha operator amalga oshirgan o‘lchashlarni to‘g‘riligi aniqlaydi.
Qiyoslash operatsiyalari va vositalari 
1. Qiyoslashni olib borish uchun 5.1-jadvalda ko‘rsatilgan opreatsiyalar bajariladi va vositalar 
qo‘llaniladi.
5.1-jadval 
№ 
Operatsiya nomi 
Standart 
bandi 
raqami 
Asosiy va yordamchi qiyoslash vositalarini nomi va 
turi; qiyoslash vositasini texnik talablari va (yoki) 
metrologik hamda texnik tavsiflarini o‘rnatuvchi 
me’yoriy xujjatni ifodalanishi 
1. Tashqi ko‘rik 
1 
- 
2. Namunalash 
2 
GOST 20282 bo‘yicha qalinligi 0,025...0,070 mm
bo‘lgan polistirol plenka 
3. Hal 
etish 
qobiliyatlarini 
3 
NPS-IKSinfraqizil spektrofotometr uchun qiyoslash 
vositalari termasidan yutuvchi qatlamini uzunligi 100

---

174 
aniqlash
mm bo‘lgan, 4·10
3
Pa bosimda ammiak bilan 
to‘ldirilgan gazga oid kyuveta (vannacha) 
4. To‘lqin raqam-lar 
shkalasini darajalash 
xa-toliklarini 
aniqlash
4 
[1] tavsiya bo‘yicha 2-toifani o‘lchashga etalon 
vositasi (standart namunalar): 0,025...0,070mm bo‘lgan 
polistirol plenka si yoki qalinliklari 0,1 va 0,025 mm 
bo‘lgan yutuvchi qatlamli indent bilan to‘ldirilgan 
kyuvetlar yoki bo‘lmasa, yutuvchi qatlamning uzunligi 
100 mm.li 4·10
3
Pa bosida ammiak bilan to‘ldirilgan 
kyuveta, yoxud, uglerod dioksidi va havodagi suv 
bug‘lari (spektrlar tavsiflari A va B ilovalarda 
keltirilgan). 
GOST 25706 bo‘yicha o‘n marotaba kattalashtiruvchi 
lupa
5. Xalaqit 
qiluvchi 
nurlanish 
darajasini 
aniqlash
5 
PKS-731 etalon o‘lchash vositasidan qo‘yib yuborish 
koeffitsienti 10% bo‘lgan fotometrik sektorli disk 
Filtrlari V ilova bo‘yicha, NPS-IKS infraqizil
spektrofotometrlar uchun qiyoslash termasidan
6. Spektrofoto-metrni 
mutlaq, 
asosiy 
xatolik-larini 
aniqlash 
6 
PKS-731 etalon o‘lchash vositasidan qo‘yib yuborish 
koeffitsientlari 10%, 20%, 30%, 40%, 50%, 60%, 70%, 
80% va 90% bo‘lgan fotometrik sektorli disklar. 
Qo‘yib yuborish koeffitsentini yo‘l qo‘yiladigan 
o‘lchash xatoliklarini chegaralari - 0,3% dan ko‘p 
emas 
2. Qiyoslanayotgan spektrofotometrni metrologik tavsiflarini aniqlashda (nazoratlashda), 
talab qilinadigan aniqliklarini ta’minlovchi boshqa qiyoslash vositalarini qo‘llashga ruxsat etiladi.