O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi tibbiy ta’lim rivojlantirish markazi

Tug’ma nuqson va  nasliy kasalliklar 
 
XKT-10 ning XYII klassida "Tug’ma nuqsonlar, deformasiyalar va 
surunkali kasalliklar" bobida yangi tug'ilgan chakaloklarda uchraydigan tug’ma 
poroklar, deformasiyalar va nasliy kasalliklar keltirilgan. 

---

68 
 
Tug’ma nuqsonlar perinatal davrda va bola tug'ilgan so’ng bir yilgacha 
aniqlanadigan kasallik bo'lib, u nasliy yoki naslga bog’lik bo'lmagan holda vujudga 
keladi. Nasliy tug’ma kasalliklarning yuzaga kelishi gen tarkibining o'zgarishiga, 
naslga bog’lik bo'lmagani esa embrion hosil bo'lish jarayonida tashqi muhitning 
salbiy omillari ta'siriga bog’liq. 
Hozirgi vaqtda 6500 dan ortiq nasliy kasalliklar mavjud. Statistika 
ma'lumotiga ko'ra 1996 yilda tug’ma nuqson bilan birlamchi kasallanganlik 4,6‰, 
1997 yilda - 5,0‰ni tashkil etgan, ya'ni tug’ma nuqsonlar darajasi kutarilgan 
(Rossiya). O'zbekistonda o'lim tarkibida tug’ma nuqsonlar 3-chi o’rinni egallaydi 
va uning 25%ini tashkil qiladi. 
Go’daklar o'limi past bo'lgan mamlakatlarda tug’ma nuqsonlar o'limning: 
Shvesiya - 38,7% 
Yaponiya - 31,7% 
Finlyandiya - 36,7% ini tashkil qiladi. 
Tug’ma nuqsonlar tufayli har 1000 bolaning 3,2 da nogironlik vujudga 
keladi. O.P.Romanenko ta'kidlab o’tishicha, tug’ma nuqsonli bolalar asosan 
urogenital infeksiyasi bor, surunkali somatik kasalligi bo'lgan, zararli omilli 
korxonalarda ishlaydigan va yomon odatlari bo'lgan  onalardan tug’iladi. 
G.A.Jalilovaning ma'lumotiga ko'ra, yangi tug'ilgan chaqaloqlarda tug’ma 
nuqsonlarning tarqalish darajasi o’zgaruvchan harakterga ega, ya'ni 2000 yilda 
1998 yilga qaraganda bu kasalliklar 1,5 barobar ko’tarilgan, 2001 yildan boshlab 
esa uning kamayishi kuzatilgan.  
Avtor tug’ma nuqsonli bolalarning tug'ilishida kasbdagi zararli omillarining 
ota-onalar organizmiga ta'siri sabab bo'lishini isbotladi. Agar, 1998 yilda tug’ma 
nuqsonlar 1000 tirik tug'ilganlarga nisbatan 12,2 tashkil etgan bo’lsa, 2000 yilda 
18,3 ‰ga ko’tarildi va 2001 yildan boshlab kamayib bordi, 2004 yilda 13,6‰ ni 
tashkil qildi. 
Bundan tashqari tug’ma nuqsonlar 45 yosh va undan yuqori bo'lgan 
onalardan (81%) tug'ilgan bolalarda ko’p uchrashi aniqlandi. O’zbekistonda 2009 
yilda 100000 aholiga nisbatan aniqlangan tug’ma nuqsonlar 305,64 ni tashkil 
etgan. Tug’ma nuqsonlarni va nasliy kasalliklarni oldini olishda bajariladigan 
tadbirlar 2-bosqichda olib boriladi. 
1 bosqichda - bolaning paydo bo'lishida ogohlantiruvchi tadbirlar olib 
boriladi. Bunda oilani rejalashtirish, qarindosh nikohga yo'l qo’ymaslik, onalarning 
salomatlik holatini tekshirish, urogenital infeksiyasi bor-yo'qligini tekshirish va 
zaruriyat  bo'lganda  tibbiy-genetik  maslaxatlarni  (qarindoshlarda  nasliy 
kasalliklarning borligi, oilada tug’ma nuqsonli bola tug'ilganligi, zararli moddalar 
bilan ishlashi)  tashkillashtirish kabi tadbirlar olib boriladi. 
2  bosqichda – tug’ma nuqsonli bolalar tug'ilishiga moyillikni aniqlash o’z 
vaqtida tashxis qo’yish. Bunga homilador davrida onalar skriningi, UZI va shu 
kabi tadbirlar kiradi. 
O'zbekistonda sog'lom bola tug'ilishi uchun ona va bola salomatligini 
muhofaza qilish bo'yicha bir qancha dasturlar ishlab chiqilgan. 
 

---

69