O’zbekiston respublikasi qishloq xo’jaligi vazirligi

Xalqaro huquqda qochoqlar
Qochoqlar — ta’qib ostida, harbiy harakatlar yoki boshqa favqulodda holatlar natijasida doimiy yashab turgan mamlakatini tashlab chiqqan shaxslardir.
Qochoqlar muammosi qator xalqaro shartnomalar bilan tartibga solinadi. BMT doirasida qochoqlar muammosini yechishga yordam berish uchun Qochoqlar ishi bo‘yicha Bosh Komissariat Boshqarmasi (KBKB) tashkil qilingan. 1951 yil 28 iyulda esa ko‘p tomonlama Qochoqlar maqomi to‘g‘risida Konvensiya qabul qilingan.
1966 yili Bosh Assambleya konvensiyaga ba’zi o‘zgartirishlar kiritishni nazarda tutadigan qochoqlar maqomiga taalluqli Protokolni ma’lumot uchun qabul qildi. «Qochoqlar» atamasi tabiiy ofat oqibatida o‘z mamlakatini tashlab chiqqanlarga nisbatan qo‘llanmaydi.
Konvensiya va KBKB Ustavi «qochoq.» shaxslar tushunchasiga dini, fuqaroligi, muayyan guruhlarga kirishi yoki siyosiy qarashi oqibatida ta’qib qilinishiga to‘la asosli xavf ostidagi avval fuqarosi bo‘lgan mamlakatdan tashqarida yashovchi va mazkur mamlakat hukumati himoyasidan foydalana olmaydigan yohud bundan himoyadan foydalanishni istamaydigan shaxslarni kiritadi. Ular ko‘pincha de facto fuqaroligi yo‘q shaxslar deb ataladi, chunki ularning siyosiy maqomi fuqaroligi yo‘q shaxslarning siyosiy maqomidan hech narsa bilan farq qilmaydi.
Siyosiy qochoqlar kategoriyasiga tegishli bo‘lish siyosiy boshpana olishga da’vogarlik qilishga asos sifatida qaralishi mumkin. Biroq, ushbu masalaning pirovard natijasi qochoqlar turgan davlatning qonunchiligi va siyosatiga bog‘liqdir.
Qochoqlar muammosini turli omillar ta’siri (qochoqlarning ijtimoiy va milliy tarkibi, ularni o‘z yurtini tashlab chiqishga majbur qilgan sabablar va boshqalar) ostida yagona tartib bilan hal qilish mumkin emas. BMTning ba’zi organlarida aholining ommaviy ketishi yoki kelishi (mass exodus) to‘g‘risidagi masalani inson huquqlarini poymol qilish bilan bog‘lab bir necha marotaba ko‘tarib chiqilgan. «Ommaviy ketish (kelish)» tushunchasi qochoqlar muammosini va aholining iqtisodiy migrasiya muammosini sezilarli darajada birlashtiradi.