O’zbekiston respublikasi qishloq xo’jaligi vazirligi

Antarktikaning xalqaro huquqiy rejimi Xalqaro huquqda Antarktika deb, Antarktida qit’asi va unga tutash bo‘lgan orollar, muzliklar, ochiq dengiz suvlari va dengiz tubi hisoblanadi.
Uning xalqaro-huquqiy rejimi xalqaro-huquqiy hujjatlar tizimi, jumladan, Vashingtonda qabul qilingan 1959-yilgi Antarktika to‘g‘risidagi shartnoma (1961-yil kuchga kirgan) bilan tartibga solinadi. Mazkur Shartnomaga asosan Antarktida demilitarizatsiyalashgan, neytrallashtirilgan va yadrodan xoli zona hisoblanadi.
Mazkur shartnoma barcha davlatlar tomonidan Antarktikada hech qanday kamsitilishlarsiz erkin ilmiy izlanishlar olib borish huquqini belgilangan. Shartnomaning amalga oshirilishi bo‘yicha nazorat mexanizmi sifatida 1991-yilda Konsultativ Kengash tuzildi. Hozirgi paytga Konsultativ Kengash a’zolarining soni 30ga yetgan. Bundan tashqari yana bir nazorat mexanizmi sifatida Inspeksiya instituti tuzilgan. Konsultativ Kengashning a’zolari o‘z fuqarolaridan chegaralamangan miqdorda shartnomani vijdonan amalga oshirilishi uchun o‘z kuzatuvchilarini belgilaydilar. Kuzatuvchilar o‘z davlatlari yurisdiksiya ostida bo‘ladilar.
1 - Kazus. Kemalar harakatlanuvchi xalqaro daryoning o‘rtasida tabiiy vulqonlar sababli kichik orol yuzaga kelib qoldi. Mazkur orolga 2 ta qirg‘oqbo‘yi davlat A va B da’volik qilgan, chunki orol bo‘yicha hech qanday shartnoma mavjud emas edi. Mazkur orolga da’vogar ikki qirg‘oqbo‘yi davlatda ham ushbu orol tegishliligi bo‘yicha ikki xil xarita mavjud. Ammo A davlatning xaritasi B davlatnikidan 100 yil oldin tuzilgan. A davlat o‘z xaritasini yuridik dalil sifatida B davlatnikidan ustuvor deb ta’kidladi. Chunki uning xaritasi avvalroq tuzilgan edi.
Savol: Xalqaro daryoda hosil bo‘lgan orol bo‘yicha qaysi bir qirg‘oqbo‘yi davlat foydasiga BMTning Xalqaro sudi qaror chiqarishi lozim?
2 - Kazus. Amazonkadagi terra nullius maqomiga ega bo‘lgan o‘rmonlarni A davlat okkupatsiya qilib o‘zlashtirgan. Ammo ushbu o‘rmonlardan foydalanganligi haqida hech qanday ma’muriy hujjatlar mavjud bo‘lmagan bo‘lsa-da, 50 yil davomida davlat o‘rmonni o‘z hududiga tegishli deb hisoblab tabiiy boyliklaridan foydalanib kelgan. Natijada o‘rmonga tabiiy zarar yetkaza boshlagan. 50 yildan so‘ng o‘rmon hududida yashab kelayotgan bir qabila sardori BMTning Xalqaro sudiga murojaat qilgan va mazkur o‘rmonni o‘z qabilasining tarixiy vatani deb, okkupatsiya qilgan davlat o‘rmon hududini tark etishini talab qilgan.