O’zbekiston respublikasi qishloq xo’jaligi vazirligi toshkent davlat agrar universiteti xuzuridagi sirdaryo agrotexnalogiyalar texnikumi

Mavzu №-4. So’zlarning yasalishi.
Hozirgi zamon lotin tili tibbiy atamalari tibbiyotning rivojlanishi bilan bog’liqdir. Qadimgi yunon olimi Buqrot tibbiy tibbiy atamashunoslikga asos solgan olimdir. Vaqt o’tishi bilan tibbiy atamalar ko’pgina yangi so’zlar bilan boyidi, ko’pgina atamalar qaytadan ko’rib chiqildi yoki ma’nosi o’zgartirildi. Endi u yoki bu atamaning tarkibiy qismini farqlash bilangina cheklanib qolmasdan, ularning manosini ham bilish kerak, buning uchun so’z tarkibini bilish zarur. Har bir so’zni , agar u faqat yordamchi sio’z bo’lmasa, ma’noli qismlarga ajratish mumkin: old qo’shimcha, o’zak, so’z yasovchi qo’shimcha va tugallanma.
O’zak deb so’zining tub ma’nosini bildiradigan, biror qo’shimcha olmagan qismiga aytiladi. Masalan:
Medicus - shifokor
Medicina -tibbiyot
Medicinalis -tibbiy
Bu atamalarni umumiy o’zak medic- hisoblanadi.
O’zak oldida kelib unga yangi ma’no beradigan qismiga old qo’shimcha deyi;adi:
Intercostalis - qovurg’alar oralig’iga qarashli
İntervertebralis - umurtqalar oralig’iga oid
İnterosscus - suyakli oralig’iga tegishli
Bu atamalatda old qo’shimcha inter hisoblanadi.
Uzakdan keyip kelib, suzga ligi ma’no beruvchi sis- miga suz yasovchi sushimcha deyiladi:
costalis — sovurgaga tegishli vertebral is — umurtsaga tegishli
Bu yerda suz yasovchi sushimcha — alis ^isoblanadi. Suzniig turlaiish yoki tuslapishdagi uzgaruvchan sis- miga tugallanma deyiladi.
Succus purus — toza shira aqua pura — toza suv unguentum purum — toza surtma
Bu atamalarda -us, -a, -um tugallanmalardir. Atama- ning asosiy ma’nosini bildiruvchi, suz uzgartuvchi su- shimchalar olmagai sismiga negiz deyiladi.
costa (negiz — cost). vertebra (negiz — vertebr) intervertebralis (negiz — intervertebr)
Lotin tili anatomii va farmasevtik atamalarda, yunon tili klinik atamalarda kup uchraydi. Kup atamalar boglovchi unli e^arf yordamida va un- siz ikkita iegizning sushilishi bnlan ^osil buladi:
Psychotherapia
psyche therapia Oncología
-onco ■logia Dermatología
dermat -logia
ru.^iy kasallikni da- volash
РУ* даволаш усмаларпи ургаиувчи фан усма фан терн касалликларини ургаиувчи фан терн фан
Куичилик мураккаблаштирилган дориларнинг^ номи цнецартирилган мураккаб сузлардаи иборат булади. Улар шу мураккаблаштирилган дори таркибига кира- диган дориларнинг номини цисцартириш асосида ту- зилади. Мисоллар:
Tempalginum Tempidonum Analginum Calmaginum Calcium Magnium Coffetaminum Coffcinum Ergotaminum
темпальгин temp algin калмагин, cal magni - кофетамин coffe tamin