O’zbekiston respublikasi qishloq xo’jaligi vazirligi toshkent davlat agrar universiteti xuzuridagi sirdaryo agrotexnalogiyalar texnikumi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI QISHLOQ XO’JALIGI VAZIRLIGI TOSHKENT DAVLAT AGROR UNIVERSITETI XUZURIDAGI SIRDARYO AGROTEXNALOGIYALAR TEXNIKUMI.
LOTIN TILI VA ATAMASI FANIDAN


MA’RUZALAR MATNI
Fan o’qituvchisi: Ne’matov Ixtiyor
202 ­_ -202_ yil

Mundarija:
1. Lotin tili alifbosi........................................................................................................................43
2. Tovushlar tasnifi ………………………………...……………………………………………44
3. So’zlarning bo’g’inlarga bo’linishi. Cho’ziqli va qisqalik qoidasi. Urg’u................................45
4. So’zlarning yasalishi..................................................................................................................46
5. So’z turkumlari. ………………………………………………………………………….…...48
6. Fe’l ……………………………………………………………………………………………48
7.Ot …………………………………………………………………………………………...…49
8. Otlarning birinchi guruhda turlanishi. …………………………………………………….….51
9. Moslashmagan aniqlovchi. ………………………………………………………………...…53
10 Retseptura.…………………………………………………………………………………....55
11 Tibbiyotda ko’p qo’llaniladigan yunoncha so’z yasovchi qo’shimcha va atamalar.………...59
12. Otlarni ikkinchi guruhda turlanishi …………………………………………………………61
13. Dori nomlarining yasalishida qo’llaniladigan ma’noli so’z yasovchi qo’shimchalar. ……...63
14. Kimmyoviy moddalar, oksidlar, kislotalar va tuzlarning nomlari. ………………….……..65
15. Sifat. Birinchi guruh sifatlari. …………………………………………………………….…67
16. Moshlashgan aniqlovchi.…………………………………………………………………….70
17. Uchinchi guruhda turlanuvchi otlar.………………………………………………………...70
18. Birinchi guruh sifatlarning uchinchi guruhda turlanuvchi otlar bilan moslashish.…….……72


Mavzular to‘plami.
Mavzu №-1. Lotin tili alifbosi.
Tibbiyotga oid yangiliklar, kasalliklar, dorilarning nomi necha asrlar davomida lotin- yunon tilida berilgan va bundan keyin ham shunday bo’lib qoladi. Lotin tili halqaro tibbiyot tili deb tan olingan. Bu esa tibbiy olimlarning hamkorlikda ishlashlariga yanada yordamlashadi.
Juda qadim zamonlarda xozirgi Italiya hududidagi Appenin yarim orolida Latsiya degan viloyat bo’lib, u yerda lotin qabilasi yashagan. Bu qabila bosqinchilik urushi davrida butun Yevropa, Afrikaning shimoliy qismi va O’rta yer dengizida yashovchi qabilalrga o’z hukmronligini o’tkazgan. Bosib olingan yerlarda yashovchi qabilalarni o’z tilini, ya’ni lotin tilini davlat tili deb qabul qilishga majbur qilgan. Lotinlarning poytaxti Rum shahri bo’lgan. Rum davlati Yunonistoni bosib olganda bu yerda madaniyat yuksak darajada taraqiy etgan bo’lib, u Rum davlati xalqlari madaniyatida o’z aksini topgan. Buni tibbiyotni davolashda doir atamalarida yaqqol ko’rish mumkin. Keyinchalik, eramizning beshinchi asrlariga kelib, Rum davlati inqirozga uchradi va uning o’rniga hozirga Fransiya, Ispaniya, Yunoniston, Misr, Rum va shunga o’xshash boshqa davlatlarga yuzaga keldi. Birinchi bor tibbiy atamalar yig’masini eramizdan oldingi beshinchi asrda yashagan tibbiy alloma Buqrot ( Gippokrat) yozgan. Ko’p olimlar o’zlarining ilmiy ishlarini lotin tilida yozib, ilmiy darajalrini himoya qilganlar. Ovrupa davlatlarida XVIII asrgacha lotin tili fanda va ma’muriy ishlarda ishlatilib kelingan. Lekin milliy davlatlarning shakllanishiga bilan lotin tili o’zini fan va madaniyat sohasidagi ahamiyatini butunlay yoqatdi. Lotin tili o’lik tilga aylangan bo’lsada, hozirgi kungacha o’z ahamiyatini yoqotgani yo’q. Hozirgi kunda tibbiyot, tarix, huquqshunoslik, filologiya va biologiya fanlari sohasida lotin tilidan kenga foydalaniladi. Bu ayniqsa tibbiyotda aniq ko’zga tasshlanadi, chunki anatomik va davolashga oid atamalar hamda dorilarning nomi lotin tilidadir, Retsept varaqasida hamisha dori nomlari tayorlash haqidagi ko’rsatmalar lotin tilida yozilgan.