O’zbekiston respublikasi qishloq xo’jaligi vazirligi andijon qishloq xo‘jaligi va agrotexnologiyalar inistituti

Mahsulotdagi quruq modda miqdorini aniqlash 

---

87 
 
Byuks 
raqami 
Boʻsh byuksning 
ogʻirligi (a) 
Byuksning hoʻl 
namuna bilan 
ogʻirligi (B) 
Byuksda qurigan 
namuna bilan 
ogʻirligi (V) 
Quruq modda 
miqdori 
V-a 
B-a 
100% 
 
 
 
 
 
 
Quruq moddani aniqlash uchun har bir byuks alohida tortiladi, hamda olingan hisob-
kitob  oʻrtacha  arifmetik  holatga  keltiriladi.  Olingan  raqamni  100  dan  ayirish 
mahsulotdagi mavjud suv miqdorini (%) koʻrsatadi. 
2-vazifa
. Eruvchan quruq moddalar miqdorini refraktometr yordamida aniqlash. 
Suvda qanchalik koʻp kimyoviy moddalar erigan boʻlsa, shunchalik koʻp nur sinishi 
ma’lum.  Masalan,  qand  miqdori  olinsa,  qanchalik  bu  modda  moʻl  boʻlsa,  shunchalik 
Yorugʻlik sinishi koʻproq boʻladi. Yorugʻlikni sinish koʻrsatkichi refraktometr asbobida 
oʻlchanadi.  Lekin  bu  moddalar  albatta  suvda  erigan  boʻlishi  kerak,  chunki  qish-loq 
xoʻjaligi  mahsulotlarida  suvda  erimaydigan  moddalar  ham  boʻladi.  Shuning  uchun 
refraktometr erimagan moddalar miqdorini aniqlamaydi. 
Meva-sabzavotlarning kimyoviy tarkibida koʻproq qand va suvda eriydigan boshqa 
quruq  moddalar  boʻlgani  uchun  bu  soha  mutaxas-sislariga  refraktometr  bilan  ishlash 
juda qulay hisoblanadi.  
Labaratoriya refraktometri tuzilishi quyidagicha (11-rasm):  
 
Shtativga buralgan yapaloq korpus, tagida juda ogʻir oyoqli shtativ. Korpusning tepa 
qismida  asosiy  ikkita  yerida  prizmalar  turadi.  Prizmaning  pastki  qismi  mustahkam 
oʻrnatilib,  tepa  qismi  sharnikda  ochilib  yopilishi  mumkin,  ular  orasidagi  boʻshliq  5-8 
daqiqa  davomida  quritiladi.  Bu  boʻshliqqa  quruq  moddasi  aniq-lanadigan  suyuqlik 
quyiladi. 
Quritishning  birinchi  daqiqalarida  harorat  koʻtarilib  mahsu-lotning  namlik  miqdori 
koʻpligidan  xaltachalar  yorilib  ketmasligi  uchun  uskunani  Yuqori  plitasi  ozgina 
koʻtarilib (1,5 sm) turiladi. Mahsulot turiga qarab quritish harorati va vaqti quyidagicha 
boʻladi (9-jadval). 
 
 
 
 
 
11-расм. 
Рефрактометр
: 
1-асоси; 2-корпус; 3-
қ
уйи линзанинг ойнаси; 4-ёритгич; 
5-термометр;  6-ю
қ
ори  линза  ойнаси;  7-лимб;  8-нол-
пункт 
ўрнатиш 
калити 
тир
қ
иши;  
9-шкала;  10-окуляр;  11-окул-ярни  буриш  ушлагичи;  
12-штепсел; 13-нол-пунктни тузатиш калити; 

---

88 
 
9-jadval