O’zbekiston respublikasi qishloq xo’jaligi vazirligi andijon qishloq xo‘jaligi va agrotexnologiyalar inistituti

 
 
Ishning  maqsadi. 
Talabalarga  sabzavotar  saqlash  uchun  xandaq  va  oʻralarni 
qurish boʻyicha xisoblarni oʻrgatishdan iborat. 
 
Jixoz va materiallar
. Chizgʻich, qogʻoz, qalam, turli xil sabzavotlardan naunalar. 
       Asosiy  tushuncha. 
Oʻzbekistonda  muvaqqat  omborlar  —  uyum  va  handaqlarda 
kartoshka  va  ildizmevalar  (sabzi,  sholgʻom,  turp  va  boshqalar)  saqlanadi.  Bunday 
omborlarda sabzavotlarni saqlash eng arzon, oddiy va hammabop usul boʻlib, qurilish 
jihozlari  hamda  materiallari    talab  qilmaydi.    Shu  bilan  birga,    muvaqqat  omborlarda 
saozavotlarni  saqlashning  bir  qator  kamchiliklari  ham  bor.  Bunda  barcha  ishlarni 
amalga  oshirish  ob-havo  sharoitiga  bogʻliq  boʻlib,  saqlanadigan  mahsulotni  nazorat 
qilish ancha qiyinlashadi. Shu sababli mahsulotlarniig ancha koʻp qismi nobud boʻladi. 
handaq va uyumlar saqlanadigan mahsulotni ishlatshp maqsadiga koʻra, ya’ni oziq-
ovqatga  ishlatiladigan  mahsulotlar  aholi  punktiga,  urugʻliklar  esa  ekiladigan  dalaga, 
yem-xashak  maqsadida  foydalaniladiganlari  esa  fermaga  yaqin  joyga  joylashtiriladi. 
Ularni joylashtirishda uchastkanipg relefi, shamolning yoʻnalishi, yer osti suvlarining 
joylanish chuqurligi va tuproqning mexanik holati hisobga olinadi. 
Uyum va handaqlar uchun quruq, balandroq tekis boʻlgan joy tanlanadi. Bunda yer 
osti  suvlari  uyum  va  handaq  tagidan  1  metr  dan  ziyod  chuqurlikda  boʻlishi  lozim. 
Tuproqning mexaiik tarkibi qumoq boʻlgani ma’qul. Uyum va handaq tayyorlaydigan 
joyning  yuza  qismida  oʻsimlik  qoldiqlari  va  boshqa  organik  qoldiqlar  boʻlmasligi 
lozim.  agar  oʻtgan  yilgi  uyum  va  handaqlar  joylashgan  joylarda  yana  mahsulot 
saqlashga  toʻgʻri  kelsa,  u  joylar  tekislanib  1  m
2
  maydonga  500  g  hisobidan 
soʻndirilmagan  ohak  bilan  zararsizlantiriladi.  Soʻngra  yer  30—35  sm  chuqurlikda 
haydalib,  donli  ekinlar  ekiladi.  Ekin  yigʻishtirilgandan  soʻng,  bu  joyga  uyum  va 
handaqlar ishlanadi. 
Uyum  va  handaqlarning  sigʻimini  aniqlashda  mahsulotning  hajm  birligidagi 
massasini  handaq  va  uyumning  foydali  hajmiga  koʻpaytirish  lozim.  ayrim  sabzavot 
mahsulotlarining hajm massasi 1-jadvalda keltirilgan. 
   Uyum  va  handaq  tayyorlashda  avtomashina  yuradigan  kenglikdagi  yoʻlaklar 
qoldiriladi.  Yoʻlaklar  har  juft  uyum  yoki  handaqlar    orasidan    yoki    ularning    bosh  
qismida  qoldiriladi. Uyum va  handaqlar kuz  va bahor  vaqtlarida quyosh  nuri va qish 
vaqtida  sovuq shamoldan kam ta’sirlanishi uchun    iloji boricha  uzunasiga  sharqdan  
gʻarbga qarab joylashtiriladi. 
Mahsulotning  turi  va  tabiiy  sharoitga qarab  uyum  va  handaqning  oʻlchamlari  turli 
xil  boʻladi.  ayniqsa,  ularning  koʻndalang  kesimi  muhim  ahamiyatga  ega.  Uyum  va 
handaqlarning  koʻndalang  kesimi  ularning  sigʻimini  va  mahsulot  ajratib  chiqargan 
issiqlikni tarqatish chegarasini belgilaydi 
 
 
 
 
Ildizmevalar va kartoshka 
uchun 
Karam uchun 
Zona 
eni 
Chuqur 
ligi 
Uzun 
ligi 
eni 
Chuqur 
Ligi 
Uzun 
ligi 

---

108 
 
 
 
handaqlar 
 
 
Janubiy 
Gʻarbiy 
Urta 
0,6—1,0 
0,8—1,2 
0,8—1,2 
0 5—0,6 
6,0—0,8 
0,9—1,2 
5—10 
8—15  
10—15 
0,4—0,6  
0,6—0,8 
 0,8—1,0 
0,4—0,0 
0,6—0,8 
0,8—1,0 
5—8  
8—12  
10—12 
 
 
Uyumlar 
 
 
Janubiy 
Gʻarbiy 
Urta 
1,2—1,4 
1,5—2,0 
2,0—2,2 
0-2 0—
0,2 0,2—
0,4 
12—15  
15—20  
15—20 
1 0—1,2  
1,4—1,6  
1,8—2,0 
0 
0—0,02 
0—0,2 
8—10 
10—12 10—
12 
 
Bizning  zonamizda  handaq  va  uyumlarning  oʻlchamlari  gʻarbiy  va  oʻrta  zonalarga 
qaraganda kichikroq boʻladi. 
Mahsulotni joylash oldidan albatta saralanadi, har bir uyum va handaqga mahsulotni 
bir kunda joylash kerak. ayrim ildizmevalar sigʻmi 20—25 kg li yashiklarga  joylanib 
ham uyum va handaqlarga joylashtiriladi. 
Ventilyatsiyani yaxshilash maqsadida uyum va handaq boʻylab oʻrtasidan 30x30 sm 
oʻlchamda koʻndalang ariqcha qazib, unga taxta panjaralar oʻrnatiladi. har 50 — 60 sm 
oralatib havo soʻrish naylari oʻrnatiladi. 
handaq  va  uyumlardagi  mahsulotlar  muzlamasligi  uchun  usti  berkitiladi.  Qishi 
sovuq zonalarda ularning usti qalinroq qilib yopiladi. Yomgʻir va qor suvlarini atrofga 
oqizish  uchun  xandaq  va  uyumlarning  atrofida  sayoz  ariqchalar  qaziladi.  Saqlash 
davrida  uyum  va  handaqlar  muntazam  ravishda  kuzatilib  boriladi.  Choʻkkanda  va 
yoriqlar paydo boʻlganida darhol ochib nazorat ostiga olinishi lozim.