O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti

10.2. Qishloq xo’jalik mahsulotini tarkibi, dinamikasi va ishlab chiqarishni 
rivojlantirish 
Qishloq xo’jaligi avvalo ikkita muhim soha: o’simlikchilik va chorvachilikdan 
tashkil topgan bo’lib, ularning har qaysisi o’z navbatida alohida-alohida tarmoqlarga 
bo’linadi. 

---

Xo’jalikning ishlab chiqarish vositalari (mehnat predmetlari va mehnat qurollari), 
texnologiyasi, ishchi-xizmatchilarning malakasi va nihoyat, yetishtiradigan mahsulotlar turi 
jihatidan bir-biridan farqlanuvchi bo’g’inlari qishloq xo’jalik tarmoqlari deb ataladi. Har 
bir tarmoq bir-biriga o’xshamagan turlicha mahsulotlarni yetishtiradi. Tarmoqlar xo’jalikda 
tutgan o’rni, salmog’i va tovarlilik darajasiga qarab: 
- asosiy (yetakchi) tarmoq; 
- qo’shimcha tarmoq; 
- yordamchi tarmoqlarga bo’linadi. 
Xo’jaliklarda tarmoqlarni bir-biriga to’g’ri qo’shib olib borish g’oyatda katta 
ahamiyatga ega. 
Paxtachilik xo’jaliklarida chorvachilik, ayniqsa, qoramolchilikni rivojlantirish talab 
qilinadi. Chorvachilik esa paxta hosildorligini oshirish uchun tuproqqa go’ng yetkazib 
beradi. Tuproq unumdorligini oshirishda esa iqtisodiy samara beradigan paxta-beda 
almashlab ekishni joriy qilish o’ziga xos o’rin tutadi. Bu esa ayni paytda chorva uchun 
mustahkam yem-xashak bazasi yaratish imkonini beradi. Natijada paxtachilik va 
chorvachilik serdaromad tarmoqlarga aylanadi. Umuman olganda, o’simlikchilik 
(dehqonchilik)ni chorvachilik bilan chambarchas bog’liq holda rivojlantirish katta 
ahamiyat kasb etib, har bir tarmoqning (paxtachilik, g’allachilik, chorvachilik, pillachilik 
va h.k.) iqtisodiy samaradorligini oshiradi va h.k. 
-jadval 
1997-2000 yillarda respublikamizda o’simlikchilik mahsulotlarini yetishtirish hajmi 
bo’yicha barcha toifadagi xo’jaliklarning salmog’i