O’zbеkiston rеspublikasi qishloq

АНДИЖОН ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИК ИНСТИТУТИ 
6.Kursdoshlaringiz ichidan kim bilan mashg’ulotlarga birgalikda tayyorlanishni 
yoqtirasiz? 
7.Qaysi kursdoshingiz bilan suhbatlashishni aslo yoqtirmaysiz?
2.4. Sotsiometriya metodi. 
Bu tadqiqot metodiga AQSHlik Djon Moreno asos solgan bo’lib, kichik 
(birlamchi) guruh a’zolari o’rtasida emotsional, hissiy munosabatlarni bevosita 
o’rganish va darajasini o’lchashda qo’llaniladi. Mazkur metod yordamida muayyan 
guruhdagi har bir a’zoning o’zaro munosabatlarini aniqlash uchun uning faoliyatda 
kim bilan ishtirok etishi so’raladi. Olingan ma’lumotlar matritsa, grafik, chizma, 
jadval, diagramma shaklida ifodalanadi. Ulardagi miqdor ko’rsatkichlari guruhdagi 
odamlarning shaxslararo munosabatlari mazmuni yuzasidan ma’lum bir xulosa qiladi. 
Biroq ma’lumotlar guruhiy munosabatlarning tashqi ko’rinishini aks ettiradi xolos. Uni 
takomillashtirish maqsadida hozirgi vaqtda psixolog olimlar YA.L.Kolominskiy va 
I.P.Volkov tomonidan sotsiometriyaning kichik guruhlar psixologiyasiga moslab 
o’zgartirilgan variantlari, ko’rinishlari ishlab chiqilganki, ular orqali shaxslarning bir-
birini 
tanlash 
motivlarini 
aniqlash 
mumkin. 
Ayniqsa 
sotsiometriyaning 
YA.L.Kolominskiy ishlab chiqqan o’zgartirilgan varianti bolalar jamoasidagi 
shaxslararo munosabatlar to’g’risida to’la axborot berishga yordam beradi.
Odatda o’quvchilardan quyidagicha savollarga javob berish talab qilinadi: «Sen 
sayohatga kim bilan birga borishni xohlaysan?», «Mashg’ulotlarga kim bilan birga 
tayyorlanishni istaysan?», «Kim bilan qo’shni bo’lib yashashni yoqtirasan?» 
sinaluvchi har uchta javobdan bittasini «eng ma’qul» deb tanlashi lozim. Unga «avval, 
hammadan ko’ra ko’proq kim bilan birga bo’lishni xohlasang, o’shaning familiyasini 
yoz», «agar sen istagan shaxs to’g’ri kelmasa, yana kim bilan birga bo’lishni istasang, 
shuning familiyasini yoz», «aytilgan shartlarga binoan uchinchi shaxsning familiyasini 
yoz» deb uqtirish maqsadga muvofiq.
Guruhiy tabaqalanishni ko’rsatish uchun sotsiogramma to’rtta «maydon»ga 
ajratiladi. Qizlar doiracha bilan, o’g’il bolalar esa uchburchaklar bilan belgilanadi. 
Doiracha va uchburchaklar soni familiyalar soniga to’g’ri keladi. Guruh a’zolarining 
o’zaro munosabatlari doiracha va uchburchaklar strelkalar bilan bog’langanida o’z 
ifodasini topadi. Eng ko’p munosabatga ega bo’lgan sinaluvchi doiraning markazidan 
o’rin oladi. U guruh a’zolarining eng yoqimtoyi hisoblanadi. SHaxslar bilan 
aloqa o’rnatmagan sinaluvchi doiraning eng chetidan joy oladi. Oraliqdagi 
«maydon»larga o’rtacha va undan kamroq tanlangan tekshiriluvchilar joylashtiriladi. 
SHu yo’l bilan birinchidan shaxslararo munosabatning darajasi va ko’lami aniqlanadi, 
ikkinchidan qizlar bilan o’g’il bolalar o’rtasidagi ko’rsatkichlar taqqoslanadi. 
Natijalariga qarab guruhdagi munosabatlar va ularning o’ziga xosligi, psixologik 
mexanizmlari, barqarorligi, puxtaligi, o’zaro bir-birini taqozo etuvchanligi haqida 
xulosalar chiqariladi. SHu bilan birga nazariy va metodologik ahamiyatga molik 
g’oyalar, qonuniyatlar ilgari suriladi, amaliy ko’rsatmalar beriladi, aniq tavsiyalar 
bildiriladi, mavzuning tadqiqot istiqboli to’g’risida mulohazalar yuritiladi.
Faoliyat mahsulini tahlil qilish metodi..

---