O’zbеkiston rеspublikasi qishloq

АНДИЖОН ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИК ИНСТИТУТИ 
-
inson identifikatsiyasi (o’quvchining bilimlarini o’ziga singdirish jarayoni, 
uning shaxsiy fazilatlari va xususiyatlarini o’zlashtirib borish va boshqalar), 
-
refleksiya (inson o’zini – o’zi anglash hamda bo’lg’usi faoliyatni amalga 
oshirish, muayyan rejalar tuzish, ularni maqsadga muvofiq hayot va faoliyatga tatbiq 
etish imkoniyatlari tug’ilishi kabilar). 
SH.Byuler intellektual taraqqiyotni quyidagi bosqichlardan iborat bo’lishi shart 
deb hisoblaydi: 
-
sinkretizm (tushunchalarni bir – biridan ajrata olmaslik holati); 
-
agglyutinizm (maktab yoshiga yaqin bolalarda fantaziyaning kuchayishi, 
vaqtni noadekvat, noto’g’ri idrok qilish, har bir obrazlarni muayyan bo’laklariga 
binoan bir umuiyatga yaxlitlash, birlashtirish); 
-
xayolot (ijodiy xayol) yordamida inson o’zi tug’ilib o’sgan Vataniga biron – 
bir jihatdan yordam berishi; 
-
realiya (realizm, ya’ni atrof muhitdagi narsa va hodisalarga nisbatan yaqqol 
tuzilmani yaratish, turmush tajribalariga mumkin qadar yaqinlashib kelishdan iborat 
fikrlashning ko’rinishi singari). 
Jahon psixologlari to’plagan ilmiy materiallarni umumlashtirib, intellekt 
muammosini tadqiq qilishda diqqat – e’tiborni quyidagi omillarga qaratish lozim deb 
hisoblaymiz: 
-
intellektning yosh davr xususiyatlariga bog’liqligi; 
-
jins xususiyatiga va farzand dunyoga kelish tartibiga aloqadorligi; 
-
millat, etnos, elat va xalqqa taalluqliligi; 
-
oilaning ijtimoiy – iqtisodiy statusi bilan uyg’unlashuvi; 
-
ota – onalarning ma’lumotliligi, ijtimoiy kelib chiqishi; 
-
biologik shartlangan shaxs fazilatlari, sifatlari, xislatlari qanchalik rol 
o’ynashi va hokazolar. 
Uzluksiz ravishda o’tkazilgan izlanishlar natijasida psixologiya fanida bir qator 
ilmiy nazariyalar (kontseptsiyalar) vujudga keldiki, ularning har qaysisi intellekt 
muammosini o’ziga xos tarzda tushuntirishga va talqin qilishga olib keladi: 
-
muammo yechimi uslubi va strategiyasi; 
-
intellektual operatsiyalar tizimi yoki tuzilmasi; 
-
vaziyatlarga 
nisbatan 
alohida 
yondashishning 
samaradorligi 
yoki 
mahsuldorligi (ma’naviy, miqdoriy va mantiqiy jabhalar), uning funktsional tomonlari, 
yo’nalishlari; 
-
alohida, yakkahol yondashish, bilish jarayonining shaxsdan faollikni taqozo 
etish xususiyati, holati; 
-
kognitiv uslub shakllanishi imkoniyati va boshqalar. 
SHaxsiy kuzatishlarimizga qaraganda, intellekt taraqqiyoti mana bunday omillar 
bilan uzviy bog’liq ekanligi ko’zga yaqqol tashlanadi: 
-
bilish, o’qish motivlarining anglashilgan hamda yuksak regulyativ 
darajalarining mavjudligi, barqarorligi, puxtaligi; 
-
yangilikni qidirish, muammo yechimini topish, muayyan vositalar tanlash 
hamda tadqiqiy ijodiy faollik namoyon bo’lishi; 

---