O’zbekiston respublikasi qishloq

BRAHMANLAR


KSHATRIYLAR


VAYSHIYLAR


SHUDRALAR

Hokimiyatni markazlashtirishga harakatlar kuchaygan davrda Hindiston jamiyatining boshqa tabaqalarida ham diniy ta’limotlar tafsiloti, ilohiy haqiqatga erishish, hayot va o’lim muammolari bilan bevosita tanishishga intilishning kuchliligi o’sha davrda ma’naviy madaniyatning yuksak darajada rivojlanganligidan dalolat beradi.

Demak, buddaviylik ijtimoiy-iqtisodiy va savdo munosabatlari rivojlanishiga to’siq bo’lgan braxmanizmning tabaqa tizimiga qarshi ruhiyati bilan, o’z davrining ilg’or insonparvar ta’limoti sifatida tarix sahnasida paydo bo’lgan. Buddaviylik kishilarning tabaqaviy tengsizligini inkor etgan. Buddaviylik ta’limotiga ko’ra har bir insonda mutloq ruhning bir zarrasi mujassamlashganligi uchun xudo oldida hamma teng hisoblanadi. Mana shu tenglik g’oyasi buddaviylikni jahon dini darajasiga ko’tarilishiga sabab bo’lgan.

Buddaviylikka tarixiy shaxs, kshatriya kastasining vakili Siddhartha Gautama asos solgan. U Shimoliy Hindistondagi Shakya knyazligining shaxzodasi bo’lgan. Bugungacha saqlanib kelgan yozma manbalarda unining bir necha ismlarini uchratish mumkin: Siddhartha – shaxsiy ismi, Gautama – urug’ nomi, Shakyamuni – “shakya qabilasining donishmandi”, Budda – “nurlangan”, Tatxagata – “shu yo’l bilan kelib, shu yo’l bilan ketuvchi”, Jina – “g’olib”, Bxagavan – “tantana qiluvchi”.
Talabalarga din haqida bilim berar ekanmiz, albatta har bir dinning ma’naviy asoslari haqida ma’lumot berishimiz kerak. Chunonchi Yangi din o’zidan oldin mavjud bo’lgan diniy ta’limotlarning negizida vujudga keladi. Siddhartha Gautama asos solgan buddaviylik ta’limoti braxmanizm aqidalari negizida ishlab chiqilgan. Asosan ruhning abadiyligi va tanadan tanaga ko’chishi – sansara, uning bir tanadan boshqasiga ko’chib, qanday hayot kechirishi – karma, karmaning qanday bo’lishi kishining hayot yo’liga – dxarmaga bog’liqligi kabi ta’limotlar qabul qilingan.
Budda ta’limotidagi butun borlig’ va undagi hayot falsafasi nomoddiy unsurlar oqimi va kombinatsiyasi dharma, qayta tug’ilishlar ramzi sansara hamda uning qanday kechishiga sabab bo’luvchi karmadan (qismat) tarkib topgan bo’lib, bu qonuniyat quyidagi “To’rt asl haqiqat” majmuida namoyon bo’ladi.