O'zbekiston respublikasi oliy ya o'rta maxsus ta’lim vazirligi o'rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi g. G‘. Nazarova, H. X. Xalilov, A. A. Eshtoyev

7
-
353
97

---

— Transm illiy korporatsiyalar a n ’anaviy jarayonlarining 
tezlashuvini ta ’minlaydi. Texnologik innovatsiyalar hozirgi kunda, 
asosan, sanoati rivojlangan m am lakatlarda to ‘plangan bo‘lib, 
so‘nggi 10 yillikda ular bir qator mamlakatlarda, ayniqsa, «yangi 
industrial mamlakatlar» iqtisodiyotida muhim rol o ‘ynamoqda. 
Texnologiyalarning qo'llanishi atrof-muhit bilan bog'liq bo‘lishi 
mumkin. Shuning uchun ham TM K filiallarining faoliyati ular 
tanlagan m am lakatlam ing tabiati uchun, shuningdek, insonlar 
manfaati va ulaming hayotiga tahdid solmasligi lozim. Shu munosabat 
bilan xususiy, shuningdek, xorijiy korxonalar ustidan nazoratni 
o'rnatish maqsadida rivojlanayotgan mamlakatlardagi tartibot milliy 
organlarining faoliyatini kuchaytirish talab etiladi.
— TM Klar rivojlanayotgan mamlakatlardagi mavjud bandlik 
muammolarini ham bartaraf etadi. Ta’kidlab o ‘tish joizki, to'g'ridan- 
to‘g‘ri yo‘naltirilgan investitsiyalar bilan bevosita bog‘liq bo'lgan ishchi 
o ‘rinlar unchalik ko‘p bo‘lmasdan rivojlanayotgan dunyodagi iqtisodiy 
aktiv aholining 1 % dan kamroq qismini ta’minlay oladi, xolos.
— Xalqaro tashkilotlar rivojlanayotgan mamlakatlarga o'zla­
rining texnik yordamlarini ko'rsatishda TM Klar imkoniyatidan 
foydalanishni taklif etishyapti. O 'z navbatida rivojlanayotgan 
mamlakatlaming hukumat rahbarlari ham TM Klarni o'z iqtiso- 
diyotlariga jalb etish borasida o'zaro kurash olib borishmoqda. 
Masalan, AQSHning «Jeneral motors» kompaniyasi 2005-yilda 
o'zining Osiyo —Tinch okeani mintaqasi bozoridagi ulushini ikki 
barobarga oshirish maqsadida, uning 10 % ga qadar ko'paytirishga 
harakat qilmoqda. Kompaniya Filippinda yoki Tailandda qiymati
1 mlrd dollarga teng bo'lgan mashina va ehtiyot qismlar ishlab 
chiqaruvchi zavodni bunyod etishga harakat qilayotir. Mutaxas­
sislaming fikricha, Tailand avtomobil bozorining rivojlanishi uchun 
eng qulay joy bo'lib hisoblanadi. Shuning bilan bir qatorda, Filippin 
ham «Jeneral motors» kompaniyasiga soliq va boj yengilliklari 
bilan bog'liq bo'lgan bir qator shart-sharoitlarni taklif etmoqdaki, 
bularning baichasi zavod quiilislii bilan bog'liqdir.
Shunday qilib, jahon xo'jaligi va xalqaro iqtisodiy munosabatlar 
rivojlanishining obyektiv qonunlariga bo'ysungan holda, rivoj­
lanayotgan mamlakatlar o'z oldilariga qo'yilgan alohida maqsadlari 
bilan bir qatorda ijtimoiy-iqtisodiy muam m olarni hal qilishga 
yo'naltirilgan va shuningdek, TM K larning m am lakatlar iqti­
sodiyotidagi manfaatlariga mos keluvchi zaruriy parametrlarini izlab 
topishga harakat qilinmoqda.
98

---

1. Jahon xo'jaligida rivojlanayotgan mamlakatlaming tutgan o'rnini 
tavsiflab bering.
2. Rivojlanayotgan mamlakatlar iqtisodiy rivojlanishining o'ziga xos 
xususiyatlari.
3. Xalqaro tovar almashinuvida rivojlanayotgan mamlakatlaming 
tutgan o'rni.
4. Investitsion muhitning rivojlanayotgan mamlakatlar iqtisodiyotidagi 
ahamiyati.
5. Rivojlanayotgan mamlakatlar iqtisodiyotida xalqaro korporatsiya­
larning roli.

---

13-bob.
JAHON IQTISODIYOTIDA RIVOJLANAYOTGAN 
«YANGI INDUSTRIAL MAMLAKATLAR»NING 
TUTGAN 0 ‘RNI