O’zbekiston respublikasi oliy va va o’rta maxsus ta’lim vazirligi muqimiy nomidagi qo'qon davlat pedagogika instituti biologiya o`qitish metodikasi kafedrasi

10-masala. 
Geterozigota 
 
qora sochli gemofilik ayol xuddi shunday genotipli 
erkakka turmushga chiqdi. Bu nikohdan qanday bolalar tug’ilishi mumkin? Ota-ona va 
farzandlarning genotipini aniqlang. 
№ 
Savollar 
Yakka 
javob 
To’g’ri 
javob 
Sizning harakatingiz 
1. Jins nisbati qanday bo’ladi? 
3:1, 1:1 
2. Jinsni aniqlashni qanday xil-lari 
bor? 
Boveri, Setton 
3. Jinsiy dimorfizm nima? 
XU 
4. Autosoma nima? 
5. Erkak va urg’ochi organizmda 
biri 
biridan 
farq 
qiladigan 
Erkak urg’ochi organizmning 
tashqi tuzilishidagi farq 

---

78 
xromo-somalar nima deyiladi? 
6. Gemizigota organizm genotipi 
qanday bo’ladi? 
Drozofila, 
sut 
emizuvchilarda 
7. Qaysi organizmlarning erkaklari 
XU urg’ochilari XX bo’ladi? 
Parandalar, timsoxlarda 
8. Qaysi organizmlarning erkaklari 
XU urg’ochilari XX bo’ladi 
Birikkan xolda irsiylanishga 
9. Morgan qonuni deb nimaga 
aytiladi? 
Gaploid to’plamga 
10. Genlarning 
birikish 
guruxini 
soni nimaga teng? 
Erkak 
va 
o’rg’ochi 
organizmda bir biridan farq 
qilmay-digan xromosomalar 
11 
Qaysi 
olimlar 
genlar 
xromosoma-da 
joylashgan 
degang taxminni ilgari surgan? 
Progam, epigam, singam 
12 
Genlarning to’liq birikkan xolda 
irsiylanishida 
nisbat 
qanday 
bo’ladi? 
1:1 
BELGILARNING BIRIKKAN XOLDA IRSIYLANISHI 
Reja: 
1.Belgilarning birikkan xolda irsiylanishi 
2. Birikkan xolda irsiylanish oid masalalar. 
T.Morgan belgilarni birikkan xolda irsiylanish xodisasini o’rganish uchun 
drozofila pashshasidan foydalandi. Chatishtirishda genlari bitta xromosomada 
joylashgan ikkita belgili pashsha formalar qatnashdi. Qora tanali (b), normal 
qanotli(Vg
+
)urg’ochi formasini kulrang tanali(b
+
) rudiment qanotli(Vg)forma bilan 
chatishtirganda G’
1
da barcha erkak va urg’ochi pashshalar tanasi kulrang, qanoti 
normal bo’lgan(31-rasm). Birikkan xolda irsiylanishga doir chatishtirishni yozishda 
belgilarni bir biridan mustasno xolda irsiylanishidan faraqlash uchun genlar joylashgan 
xromosomalarni ko’rsatish lozim. Morgan G’
1
dagi duragay kulrang tanali, normal 
qanotli erkak drozofilani qora tanali, rudiment qanotli urg’ochi forma bilan taxliliy 
chatishtirganda G’
b
da 50% drozofilalarda kulrang tana, rudiment qanot, 50% 
drozofilalarda qora tana normal qanot rivojlangan. Binobarin G’
b
da xuddi ota-onaga 
o’xshash formalar teng miqdorda paydo bo’lgan. Ikki belgi genlari turli nogomologik 
xromosomalarda joylashganda G’
b
da to’rt xil forma 25% xosil bo’lishi kerak edi. 
Lekin belgi genlari bir xromosomada joylashgani uchun G’
1
da faqat ikki xil gameta 
xosil bo’ladi va G’
b
da ota-onaga o’xshash ikki xil forma 50% dan xosil bo’ladi. 
Bunga Morgan belgilarni