Ozbekiston respublikasi oliy va

1) 
25,382 
+ 
7,200
32,582
2-qoida. 0 ‘nli kasrlami ayirish uchun kamayuvchining tagiga ayir- 
luvchining verguliga to ‘g'rilab, о ‘tin qiymati bir xil bo'lgan raqamlar bir- 
birini ostiga yozib ayriladi, so ‘ngra ayirmani butun qismi vergul bilan ajratiladi.
108

---

M iso l.
I) 
14,273 
2) 27,100 
3) 27,1—3,235 -V
+ 5,040 
3,236
9,233 
23,864
0 ‘ nli kasrlarni ayirish jarayonida quyidagi hollar bo‘ I;shi mumkin: 
ayiriluvchidagi kasr xonalarining soni kamayuvchidagi kasr xonalaridan 
ko‘p, kamayuvchi va ayiriluvchi o'nli kasrlardagi kasr xonalari soni bir 
xil, butun sondan o‘ nli kasrni ayirish, o'nli kasrdan butun sonni ayirish. 
O'qituvchi bu hollarning har biriga misollar ko'rsatishi kerak.
12-§. 0 ‘ nli kasrlarni ko‘paytirish
0 ‘ nli kasrlarni o ‘ zaro ko‘paytirishni oddiy kasrlarni ko'paytirish 
qoidasiga asoslangan holda tushuntirishi lozim, chunki o'quvchilar 
o‘ nli kasrlarni oddiy kasrlarga aylantirish qoidasini biladilar.
П П
1
2
12
32
12
32
12
384
П
Misol: 3,2 • 0,12 = 3-------- = — ------= --------- = ------ = 0,384 .
10 100 
10 100 
10 100 
1000
Ko'paytma kasrning maxrajida nechta nol bo‘ lsa, uni maxrajsiz 
yoziladigan o'nli kasrga aylantirganda shuncha kasr xonasi bo'lishini 
o'quvchilarga tushuntirish lozim.
,) 3,2-0,12 = ^
= 0,384;
2) 2,71,3 = 2— 1— = — — = - ^ - = — = 3,51.
'
5
’ 
10
10
10
10
10
10
100
K o‘rib o'tilgan misollar asosida quyidagi qoidalar tushuntiriladi.
1- qoida. 0 ‘nli kasrlarni о ‘zaro ко ‘paytirish uchun ularning suratlarini 
suratlariga va maxrajlarini maxrajlariga ко ‘paytirib, ко ‘paytuvchi bilan 
ко ‘payuvchida jam i nechta kasr xonasi bo ‘Isa, ко ‘paytmada shuncha 
xona ajratiladi. (Bu gap oddiy kasr shaklda yozilgan o ‘ n!i kasr haqida 
aytilgan.)
Masalan,
4 
75 
M i s 
3,4 • 0,25 - 3— —— = — —— = 0,85.
10 100 
10 100
2- qoida. О ‘nli kasrlarni о ‘zaro ко ‘paytirish uchun ularning verguliga 
e ’tib or bermay, butun sonlar kabi ko'pa ytirib, ko'payuvchi va 
ко ‘paytuvchida hammasi nechta kasr xonasi bo ‘Isa, ко ‘paytmaning о *ng 
tomonidan boshlab sanab shuncha raqamni vergul bilan ajratib qo ‘yiladi:
109

---

1) 
30,021 
2) 
7,124 
х 
2,51 
х 3,213
3021 
21372
+ 15105 
7124
6042 
+ 14248
7,58271 
21372
22,889412
0 ‘ nli kasriarni o ‘zaro ko'paytirishda ko‘paytirishning ko'payuv- 
chidagi yig‘ indisiga nisbatan tarqatish qonunini qoilanishga asoslangan 
mulohazalarni ham olib borish foydali, buni quyidagicha sxema orqali 
ham ko'rsatish mumkin.
Masalan, 2,37 ni 2 ta birlik, 3 ta o'ndan bir, 7 ta yuzdan biming 
yig'indisi shaklda yozish mumkin. Y ig‘ indini biror songa ko'paytirish 
uchun har bir qo'shiluvchini shu songa ko'paytirish va hosil boigan 
ko'paytmalarni qo'shish, ya’ni 2 birlikni 9 ga, 3 ta o'ndan bimi 9 ga, 7 
ta yuzdan birni 9 ga ko‘paytirib, ko'paytmalarni o'zaro qo'shish kifoya:
ч ^ n 
n (, 
i 
1
 
1
 
1
 
1
 
1
 
1
 
1