O‘zbekiston respublikasi oliy va

Монопол хокимият. Фирма монопол хокимиятга эга бўлади, качонки у ўзининг 
сотадиган товари нархига таъсир қилаолса яъни ўзгартира олса. Монопол хокимият 
даражаси ушбу товар ѝрнини босувчи товарнинг мавжудлиги ва товарнинг бозордаги улуши 
билан белгиланади. Монопол хокимиятга эга булиш учун фирманинг соф монополист 
бѝлиши шарт эмас. Фирма маҳсулотига бѝлган талаб чизиғи рақобатлатлашган бозордагидай 
горизонтал бѝлмасдан, пастга ѐтик бѝлиши кифоядир. Агар талаб чизиғи пастга ѐтик бѝлса, 
фирма таклиф хажмини ошириб ѐки камайтириб, маҳсулот нархини ѝзгартириши мумкин.
Умуман олганда монополист нархни назорат қилишидан ютукка эга бўлади. 
Монополистнинг таклифи рақобатлашган бозор таклифига кўра кам бўлади, товар 
нархи эса, рақобатлашган нархга нисбатан юқори бѝлади (монопол нарх чекли ҳаражатдан 
юқори). 
Товарларни монопол нархда сотилиши жамият ҳаражатини кѝпайтиради, аҳолининг 
турмуш даражасига салбий таъсир кѝрсатади. Нима учун деганда, ушбу товарни сотиб 
олувчилар кѝпрок пул сарфлайди, шу товарни сотиб олувчилар сони хам камаяди. Шунинг 
учун хам монополияга қарши қонун бозорларни монополияга айлантиришга йул куймайди. 

---

553 
Монополист маҳсулотига талаб. Рақобатлашган бозорда фирма максимал фойда 
олади, агар у чекли даромад чекли ҳаражатга тенг холатни таъминлайдиган хажмда маҳсулот 
ишлаб чикарса, MR=MC. 
Бундай маҳсулот хажми оптимал бѝлади. Монополист хам шу оптимал ишлаб 
чиқариш шароитига амал қилиши керак бѝлади. Соф монополистик товарига бѝлган талаб 
хам бозор талаби хисобланади. Монополист ѝз товари нархини оширса унга талаб камаяди 
ва аксинча, монополист товар нархини туширса унга талаб ортади. 
Худди шундай соф монополист таклифи хам бозор таклифи хисобланади. Масалан 
товар ишлаб чиқаришнинг ѝзгарувчан ҳаражатлари ошса, монополист максимал фойда олиш 
учун товар хажмини қисқартиради. Таклиф хажмининиг қисқариши ва харидорлар ѝртасида 
рақобатнинг мавжудлиги товар нархини оширади.