O‘zbekiston respublikasi oliy va

Монополистик меҳнат бозори. Амалда касаба уюшмаларни монополист деб қараш 
мумкин.
W 
Wmin M S
L

---

569 
We E 
N 
D
L
0 L
M
Lе
12-расм. Cоф монопол меҳнат бозорида монополистнинг иш ҳақи ва бандликка таъсири 
Улар ишчиларга ѝз таъсирини ѝтказиб, меҳнат таклифини қисқартириб, иш ҳақини 
оширишга ҳаракат қиладилар. 
Фараз қилайлик, касаба уюшмалари соф монополист. Ушбу ҳолат 12-расмда 
келтирилган. 
Рақобатлашган меҳнат бозорида мувозанат Е нуқтада ѝрнатилади ва Le ишчи иш 
билан таъминланиб, We иш ҳақи олади. Меҳнат бозорида касаба уюшмаси монопол 
ҳокимиятга эга бѝлганлиги учун, у банд бѝлган ишчилар сонини Le дан L
M
га қисқартириб, 
иш ҳақини We W
М
га ошириш мумкин. Ишчилар оладиган альтернатив фойда (иқтисодий 
рента) ANMW
M
тѝртбурчак юзига тенг. 
Меҳнат бозоридги икки томонлама монополия. Бундай бозорда монопсонист 
фирмага ишчи кучини таклиф қилувчи монополист (касаба уюшмаси) туради. 
Икки томонлама монополистик бозордаги ҳолат қуйидги 13-расмда кѝрсатилган. 
W MRC
L
W
N
N 
We E S
L
E
o
W
M
M 
D
L 
MR 
L 
L
M
L
N
Le 
13-расм. Меҳнат бозоридаги икки томонлама монополия 
Рақобатлашган бозорда мувозанат ҳолат Е нуқтада ѝрнатилган бѝлар эди. Бу нуқтада 
меҳнатга бѝлган талаб D
L
ва таклиф S
L
чизиқлари кесишади. Мувозанат ҳолатда Le ишчи иш 

---

570 
билан банд бѝлиб, We иш ҳақи олади. Лекин, монопсонист фирма иш билан банд бѝлган 
ишчилар сонини Le дан L
M
гача қисқартириб, иш ҳақини We дан W
М
гача қисқартиришга 
ҳаракат қилади. Касаба уюшмалари (монополист) иш кучи таклифини қисқартириб, (L
N
гача), иш ҳақини W
N
гача кѝтаришга ҳаракат қилади. 
Шундай қилиб, иш билан банд бѝлган ишчилар сонининг нисбатан кичик ѝзгаришга 
(L
M
L
N
) иш ҳақларининг (ушбу ѐндашишда) бир-биридан жуда катта фарқ қилиши тѝғри 
келади (W
M
W
N
). Ушбу вазиятда иш ҳақининг қандай бѝлиши, қарама-қарши тѝрган 
монополистик ва монопсоник кучларга боғлиқ. Кѝриниб турибдики, иш ҳақи мувозанат иш 
ҳақи We га ҳам яқинлашиши мумкин.