O‘zbekiston respublikasi oliy va


 Талаб ва таклиф функциялари



Download 7,22 Mb.
Pdf ko'rish
bet194/631
Sana23.02.2022
Hajmi7,22 Mb.
#121665
1   ...   190   191   192   193   194   195   196   197   ...   631
Bog'liq
543388c55c7b1

 
3. Талаб ва таклиф функциялари 
Замонавий иктисодий назариянинг аникрок булиши, у урганадиган 
иктисодий жараѐнларнинг микдорий муносабатларини урганиш учун 
математик инструментдан кенгрок фойдаланишни такозо килади. Хозирги 
вактда иктисодчилар иктисодий жараѐнларни урганишда модел тушунчасидан 
кенг фойдаланмокдалар.
Модел деганда, иктисодий жараѐннинг схемаси, лойихаси, математик 
формулалар билан ифодаланиши тушунилади. Бу ерда кенгрок ишлатиладиган 
моделлардан бири иктисодий-математик моделлардир. Иктисодий математик 
моделлар, иктисодий жараѐнларнинг микдорий муносабатларини функция, 
тенглама, тенгсизликлар оркали ифодалайди. 
Функция - бу математик тушунча булиб, боглик узгарувчи билан эркин 
узгарувчилар уртасидаги микдорий богликликни ифодалайди. 
Агар функция битта боглик узгарувчи билан, битта эркин узгарувчи
уртасидаги богликликни ифодаласа, унга бир узгарувчили функция дейилади ва 
у куйидагича ѐзилади:
'
 

нарх
'
 


P
1
P
2
Q
Q
2
Q
1


279 
)
(x
f
y

Агар функцияда эркин узгарувчилар сони 
n
-та 


1

n
булса, 
n
x
x
x
,...,
,
2
1
, у 
холда 
n
узгарувчили функцияни оламиз: 


n
x
x
x
f
y
,...,
,
2
1

Бир узгарувчили функцияга мисол сифатида нархга боглик булган талаб 
функциясини караш мумкин: 
)
(P
f
Q
D

бу ерда: 
D
Q
- талаб микдори; 
P
- бир бирлик махсулот нархи. 
Чизикли талаб функциясининг графиги куйидаги тартибда аникланади. 
Нарх 
0

P
булганда, талаб 
a
Q
D

булади . Нарх 
b
a
P

га тенг булганда, талаб 
0

D
Q
булади. Олинган кийматлар графикда ифодаланиб, талаб чизиги 
графигини оламиз: талаб функцияси чизикли булгани учун, нарх 
P
нолдан 
b
a
гача узгарганда, талаб 
D
Q
нинг киймати 
AB
тугри чизиги устида ѐтади (9-расм). 
9-расм. Чизикли талаб графиги. 
Энди юкорида келтирилган талаб функцияси графигини чизамиз (10-
расм). 


b
a
P
b
a
Q
D










P
Q
D



6
,
0
24

40 
30 
20 
10 
12 

18 
24 


280 
10-расм. Талаб функциясининг графиги. 
0

P
булганда, талаб киймати 
24

D
Q
га тенг (графикда у 
B
нукта билан 
белгиланган). Товар нархи 
40

P
га тенг булганда, талаб микдори 
0

D
Q
га тенг 
булади (графикда бу 
A
нукта). 
A
нукта билан 
B
нуктани туташтирувчи тугри чизик берилган функция 
учун талаб чизигини беради.
Куп узгарувчили талаб функцияси, талаб микдорини унга таъсир килувчи 
бир неча омиллар асосида аниклайди.
Таклифнинг таклиф чизиги буйича узгаришига, таклиф микдорининг 
узгариши дейилади. Таклиф микдорининг узгариши, яъни таклифнинг таклиф 
чизиги буйича узгариши, факат нарх таъсири остида булади. Нархдан бошка 
таклифга таъсир килувчи омиллар таклиф чизигини унга пастга ѐки чапга-
юкорига силжитади. Таклиф чизигининг узини унуга ѐки чапга силжишига 
таклифнинг узгариши дейилади.
Таклиф микдори нархдан ташкари бошка омилларга хам богликдир:

ишлаб чикариш технологияси, (технология даражасининг усиши, 
таклиф чизигини унуга силжитади, нима учун деганда, янги технология ишлаб 
чикариш харажатларини камайтиради ва ишлаб чикарувчи берилган нархда 
купрок махсулот ишлаб чикариш имкониятига эга булади);

ресурслар нархи (ресурслар нархи ошганда, ишлаб чикариш 
харажатлари ошади, натижада берилган нархда ишлаб чикарувчи камрок 
махсулот ишлаб чикариб, таклиф килади, натижада таклиф чизиги чапга 
силжийди, ресурслар нархи камайганда, юкоридаги холатнинг акси булади, 
яъни таклиф ошади, натижада таклиф чизиги унуга силжийди);

ушбу махсулотни ишлаб чикарувчилар сони ошганда (ишлаб 
чикарувчилар сонининг ошиши, умумий таклиф чизигини унуга силжитади);

соликлар ва дотациялар (соликнинг ортиши натижасида, таклиф 
килинадиган махсулот микдори камаяди, шу сабабли таклиф чизиги чапга 
силжийди; дотация берилганда юкоридагининг акси булади, яъни таклиф 
чизиги унуга силжийди). 
Куп омилли таклиф функцияси куйидаги куринишда булади:


B
N
D
C
P
T
P
Q
p
S
,
,
,
,
,
,


бу ерда 
S
Q
- таклиф микдори; 
P
- товар нархи; 
T
- технология даражаси; 
P
P

ресурслар нархи; 
C
- солик ставкаси; 
D
- дотация микдори; 
N
- ишлаб 
чикарувчилар сони; 
B
- бошка омиллар.

Download 7,22 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   190   191   192   193   194   195   196   197   ...   631




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish